چکیده:
یکی از مباحث ارزشمند در علوم قرآنی، مسأله تناسب آیات قرآن و چهره پیوسته آنها با یکدیگر است. این تناسب و ارتباط در واژگان قرآنی، درون آیهای و آیات یک سوره نمایان است. گفتگو از تناسب و همبستگی آیات قرآن و اسلوب آن، بحثی است زیربنایی که در نحوه نگرش ما به قرآن و چگونگی برداشت از محتوای آن تأثیر بسزایی دارد. شبهه تشتت و پراکندگی آیات از ناحیه مستشرقان مطرح شده است. اما به رغم اینکه آیات سورههای قرآن به ظاهر پراکنده و هر یک مشتمل بر موضوعات متفاوت است، با توجه به احاطه علمی، حکمت و هدفداری خداوند، متن قرآن دارای همگرایی موضوعی و محتوایی در راستای هدف تربیتی و هدایتی خویش است و عناصر محتوایی قرآن همانند اجزای یک ساختمان به هم پیوسته و ناظر به یکدیگر است. این مقاله با بیان برخی از شبهات مستشرقان مثل رژی بلاشر، ریچارد بل، نولدکه و ... در موضوع تناسب آیات به بررسی و نقد آنها پرداخته و روشن ساخته که عدم تفکیک سبک گفتاری قرآن از سبک نوشتاری و عدم توجه به ظرافتهای هنری قرآن و تنوع موضوعی قرآن در راستای هدایت و تربیت، موجب اینگونه اشکالات مستشرقان شده است.
خلاصه ماشینی:
"او با تفاوت قایل شدن بین داستانهای انبیای سلف و آیات دیگر قرآنی میگوید: «در میان سورههایی که به داستانهای انبیای سلف مربوط است، این ارتباط و پیوند بالنسبه بیشتر است، هر چند در آنها نیز گسستگی کم نیست ولی یکپارچهترین این گونه سورهها ـ که به داستان انبیا مربوط است و اتساق بیشتری دارد ـ سوره یوسف است» (خرمشاهی، ذهن و زبان حافظ، 45).
تغییر ناگهانی سیاق؛ ظرافتی ادبی و هنری در بیانات قرآن یکی از ظرافتهای ادبی و هنری در بیانات قرآن، تغییر ناگهانی سیاق است؛ مثلا در جملهای که چندین کلمه با اعراب رفع آمده، در اثنای کلام، کلمهای با اعراب نصب ذکر میشود تا خواننده را متوقف کرده، به تأمل وادارد؛ مانند آیه 162 سوره نساء که میفرماید: ?لکن الراسخون فی العلم منهم والمؤمنون یؤمنون بما أنزل إلیک وما أنزل من قبلک والمقیمین الصلاة والمؤتون الزکاة والمؤمنون بالله والیوم الآخر أولئک سنؤتیهم أجرا عظیما?؛ زیرا در این آیه کریمه، میان چهار وصف، که سیاق ادبی آنها مرفوع بودن است یعنی دو وصف مقدم (راسخون و مؤمنون) و دو وصف مؤخر (مؤتون و مؤمنون)، یک وصف منصوب یعنی وصف «مقیمین» دیده میشود تا توجه متدبران در قرآن و تالیان کتاب الهی را به اهمیت نماز که ستون دین است، جلب نماید؛ همان طور که در نوشتن تابلوها برخی از کلمات مانند واژه «شهید» با رنگ سرخ نوشته می شود تا توجه بیننده را به خود جلب کند."