چکیده:
حدیث مدلس یکی از انواع احادیث مشکلآفرین و مدلل است که کم و بیش، به صحاح
ششگانه اهل سنت و دیگر جوامع روایی آنان راه یافته است.ما در این مقاله کوتاه، با
توجه به شمار انبوه مصداقهای حدیث مدلس که به کتابهای یاد شده راه یافته است، به
ذکر تنها سه نمونه از آنها در هریک از صحاح ششگانه-به ترتیب سال درگذشت گردآورندگان
این جوامع روایی-بسنده میکنیم و در پایان، به بررسی و نقد دفاع اندیشمندان اهل سنت
از کتابهای یادشده-با عنایت به حضور حدیث مدلس در آنها-خواهیم پرداخت.
خلاصه ماشینی:
"برخی از دانشمندان برای تدلیس، نوع سومی نیز ذکر کردهاند که«تدلیس بلاد»نام دارد(نک:محمد بن عبد الرحمن سخاوی، پیشین، ص 216 و جلال الدین سیوطی، همان، ص 231)و عبارت است از این که راوی از مکان شنیدن حدیث بهگونهای تعبیر کند که ذهن شنونده به مکان مشهور و شناخته شدهای غیر از آن جا که مراد راوی است، منتقل شود و گمان کند، وی برای شنیدن حدیث، به جاهای دور دست، سفر کرده و متحمل رنجهای بسیار شده است!دانشمندان به این نوع تدلیس، از آن جا که چندان اهمیت و ضرری ندارد(نک:محمد بن عبد الرحمن سخاوی، پیشین، ص 217 و جلال الدین سیوطی، همان)، کمتر پرداختهاندو برخی دیگر آن را از ملحقات و زیر شاخههای«تدلیس شیوخ»دانستهاند(نک:محمد بن اسماعیل حسنی صنعانی، توضیح الافکار، چاپ اول، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ص 372).
1 ب)چنانکه در بخش نخست این مقاله بیان کردیم، تدلیس کاری ناشایست و مورد انتقاد دانشمندان رجالی است که از برخی راویان سر میزد و به همین دلیل، همه کسانی که در زمینه درایه الحدیث، دست به نگارش زدهاند، حدیث مدلس را در شماره احادیث معلل و ضعیف نام بردهاند 2 ، گروهی از دانشمندان اهل سنت، به خاطر راهیابی شماری از اینگونه روایات به صحاح ششگانه خود-چنان که در ضمن مطالب آینده خواهیم گفت-به تکاپو و تلاش دست زدهاند تا به گونهای، در کنار اعتراف به عدم حجیت حدیث معنعن مدلسان 3 ، حدیثهای مدلس راه یافته به صحاح ششگانه-به ویژه صحیح بخاری و صحیح مسلم-را از حکم عدم حجیت استثنا کنند."