چکیده:
صحیفه سجادیه، مشهورترین میراث حدیثی اهلبیت _ علیهمالسلام _ است که برخی سند آن را متواتر خواندهاند. با وجود این ادعا، در موضوعات همسو با آن، در کتابهای فقهی کمتر به صحیفه سجادیه استناد شده است. مساله اصلی در چگونگی پدید آمدن ادعای تواتر صحیفه سجادیه است. حقیقت، آن است که ادعای تواتر صحیفه با معیارهای دانش رجال سازگار نیست، ولی گردآوری قراین گوناگون، به ویژه در نگاه فهرستی و طریق به کتاب، بیانگر اعتماد به صدور صحیفه سجادیهای است که به عنوان صحیفه کامله سجادیه نامبردار است. نوشتار حاضر، ارزیابی رجالی برای اعتماد به میراث مکتوب را ناکارآمد میداند و با فراهم آوردن قرینههایی، اطمینان عرفی به این کتاب را ثابت میکند. دستاورد این پژوهش آن است که نام بردن راویان و ذکر طریق در میراث کتابهای مشهور از باب تیمن و تبرک است و مسند بودن دسترسی به کتاب را نشان میدهد و ناشناخته بودن برخی راویان خللی بر میراث مکتوب وارد نمیکند. البته قرینههایی مانند وجود سندهای متفاوت برای برخی از دعاها، وجود روایتهای پنجگانه صحیفه و نیز طریق زیدیه تا اندازهای ضعف سندی صحیفه سجادیه را جبران مینماید.
خلاصه ماشینی:
شهرت این کتاب و محتوای ژرف آن سبب شده است که برخی عالمان، با ادعای تواتر صحیفه، بررسیهای رجالی در باره آن را مسکوت بگذارند؛ 9 اما حقیقت، آن است که با وجود شمارش اسناد فراوان برای صحیفه سجادیه، 10 از نظرگاه دانش مصطلح الحدیث، سند صحیفه را نمیتوان متواتر خواند؛ زیرا فراوانی راویان در همه طبقات مشاهده نمیشود و راویان دو طبقه اول به یک پدر و پسر به نامهای: متوکل بن هارون و عمیر بن متوکل منحصر است.
استفاده صحیح از قرینهها اگر چه نمیتواند سند صحیفه را متواتر نشان دهد، ولی شهرت کتاب صحیفه سجادیه را مینمایاند و اطمینان عرفی به صدور این کتاب را از امام سجاد _ علیه السلام _ نشان میدهد؛ چرا که از منظر دانش مصطلح الحدیث و ارزیابی رجالی، وجود برخی افراد نظیر ابو المفضل شیبانی در سلسله سند انتقال صحیفه، سبب ضعیف شمردن سند خواهد شد، ولی چنانچه با نگاه فهرستی به انتقال صحیفه سجادیه بپردازیم، راوی در اوج ضعف میتواند در انتقال میراث حدیثی امانتدار باشد.
در این سلسله سند، 10 راوی نام برده شده است و در آخر هم متوکل از یحیی بن زید و امام صادق _ علیه السلام _ صحیفه سجادیه را روایت کرده است.
6 آنچه در اسناد صحیفۀ سجادیه آمده است، عمیر بن متوکل، از پدرش متوکل بن هارون، از یحیی بن زید، صحیفه را روایت میکند؛ ولی بنا بر گزارش نجاشی و طوسی، کفایة الاثر فی النص علی الائمة الاثنی عشر، ص187.