چکیده:
چاپ عکسی نسخه خطی مثنوی مولانا جلال الدین بلخی، محفوظ در موزه قونیه(667 ه)که
به خط محمدبن عبد الله قونوی و زیر نظر حسام الدین چلبی و سلطان ولد، کتابت شده
است، فرصت تازهای برای مثنویشناسان، پدید آورد. این نسخه هنگامی به دست نیکلسون
رسید که دفترهای سوم و چهارم را به مطبعه سپرده بود.با این حال وی در تصحیح مثنوی
از بیت 2835 دفتر سوم تا پایان دفتر ششم از این نسخه به عنوان اساس، استفاده
کرد.برخورد دوگانه نیکلسون با نسخه قونیه متضمن نکات آموزندهای برای مصححان متون
است.در این مقاله، پس از نقد آراء او درباره اعتبار نسخه قونیه و مقایسه و بررسی
خطاهای او-که احتمال آن برای هر مصححی وجود دارد-در دفترهای اول، دوم تا یمه دوم
دفتر سوم مثنوی، در غیبت نسخه معتبر، با نسخه قونیه، پرداخته شده و پساز آن، موارد
عدول نیکلسون از ضبط نسخه قونیه در تمام موارد با متن مصحح آقای دکتر محمدعلی
استعلامی، سنجیده شده است.
خلاصه ماشینی:
"(المعجم، 337) ب 575، 2- گر طمع در آینه برجاستی در نفاق آن آینه چون ماستی گر طمع در آینه برخاستی در نفاق آن آینه چون ماستی شاید نیکلسون برخاستن را به معنی پدید آمدن، حصل شدن، موجود بودن، گرفته است، یا شاید تمام نسخههای مورد استفاده او برخاستی داشتهاند، اما خود او«برجاستی»را که نسخههای LB وجود داشته است، در حاشیه نقل کرده است؟!بههرحال برجا بودن-وجود داشتن، یعنی اگر در آینه طمع موجود میبود، آینه نیز در نفاق مانند ما بود همجنین است در ترازو: ب 658، 2- کو دغا و مفلس است و بد سخن هیچ با او شرکت و سودا مکن کو دغا و مفلس است و بد سخن هیچ با او شرکت و بازی مکن سودا یعنی معامله با کسی خرید و فروخت کردن، بازی که در چاپ نیسکلسون آمده است معنی ماحصلی ندارد مگر آنکهآن را صورت دیگری از انبازی بدانیم.
ب 2497، 2- خشمش آتش میزند در رخت ما حلم او رد میکند تیر بلا خشمش آتش میزند در رخت ما حلمش اسپر میشود پیش بلا از نظر معنی تفاوت خاصی میان دو مصراع نیست، اما باید پرسید که با وجود مطابق بودن ضبط نسخههای LDB ، بولاق و حاشیه A که با قونیه نیز مطابقت دارد، چرا آن گزینه را برگزیده است؟ ب 2532، 2- سر بریدن چیست کشتن نفس را در جهاد و ترک گفتن قفس را سر بریدن چیست کشتن نفس را در جهاد و ترک گفتن نفس را ظاهرا هیچیک از نسخههای مورد استفاده نیلکسون قفس نداشته است.
با توجه به ضبط نیکلسون معنی مصراع دوم اینطور میشود که این فقیر برای زر از گنجور مگسل!اگر گنجور را در این بیت گنجور حقیقی بگیریم، معنی درست میشود، اما اگر گنجور مرد حق باشد که در ظاهر چیزی ندارد، اما در باطن دولت فقر دارد و گنجور گنج فقر است، در این صورت نسخه قونیه صحیح است."