چکیده:
تحلیل گفتمان ریشه در ساختار زبان دارد، با این همه، زبان به عنوان یک شاخص، در کنار سایر شاخص ها اهمیت دارد. در نگرش پسا ساخت گرا، تحلیل گفتمان، مرز زبان را می شکند و به دروه مفاهیم رخنه می کند. جنبش های علمی بسیاری نظیر ساختار گرایی، فرمالیسم، مدرنیسم در نقد ادبی، نشانه شناسی، هرمنوتیک و پسا ساخت گرایی در قالب سه رکن زبان - معنا و متن به گسترش تحلیلی گفتمان یاری رسانده اند. زبان شناسی در قالب دو دیدگاه تحلیل واحدهای بزرگتر از جمله و چرایی و چگونگی استفاده از زبان، عرصه های جدیدی را در رابطه با تحلیل گفتمان گشوده و این مهم را از طریق دو رویه گفتمان و عمل تولید معنا به انجام رسانیده است. آستین، ویتگنشتاین، دوسوسور، بارت، دریدا، فوکو و نورمن فرکلاف، در این قالب نقش ارزنده ای داشته اند. همچنین نظریه های گفتمان با تاکید بر تولید معنا و رهایی متن از شمولیت و کلیت و معنای واحد نیست، و تکثر معانی پنهان در آن، به نگرش های متعدد و متنوع از معنا یاری رسانده اند که در این زمینه، فوکو، لاکوئو، و موفه نامدارترین افراد در این زمینه می باشند. این سابقه تلاش نیم قرنی، به تعمیق مفهوم گفتمان و گسترش شیوه های تحلیل گفتمان انجامیده است. نظریه های تحلیل انتقادی گفتمان که عمدتا در عرصه اندیشه پسا مدرن ظهور یافته اند، با توجه به متن به مولف متن و اثر، خواننده متن، بافت موقعیتی و زمینه ای متن، بازنمایی، واسازی و ساختار شکنی متن پرداخته و آثار گسترده ای را در تحلیل گفتمان پدید آورده اند. در این مقاله، هدف آن است که متن فرمان مشروطیت را به عنوان سند مهم تاریخی واسازی نماییم و گسست های گفتمانی آن را مشخص کنیم. موضوع مقاله تحلیل انتقادی متن فرمان مشروطیت در قالب نظریه گفتمان است. روش کار بر پایه متدلوژی نورمن فر کلاف در نظر گرفته شده است. نتایج حاصل از این مقاله نشان دادند گسست گفتمانی جدیدی است که از سوی گفتمان تجدد، در گفتمان سنتی حکومت قاجار در کشور ما پدید آمده است.
خلاصه ماشینی:
فصلنامه علمی-پژوهشی علوم انسانی دانشگاه الزهرا(س) سال پانزدهم،شماره 55 پاییز 85 نقش،جایگاه،کارکرد و شیوههای بررسی متن فرمان مشروطیت با توجه به شاخصهای تحلیل گفتمان قنبر علی رجبلو* چکیده {IBتحلیل گفتمان ریشه در ساختار زبان دارد،با این همه،زبان به عنوان یک شاخص،در کنار سایر شاخصها اهمیت دارد.
زبانشناسی در قالب دو دیدگاه تحلیل واحدهای بزرگتر از جمله و چرایی و چگونگی استفاده از زبان،عرصههای جدیدی را در رابطه با تحلیل گفتمان گشوده و این مهم را از طریق دو رویه گفتمان و عمل تولید معنا به انجام رسانیده است.
(فوکو،1974،49)در این نگرش تحلیل گفتمان، مرزهای ساختار زبان را میشکند و به درون مفاهیم رخنه میکند و آن را در خدمت اهداف گفتمان مفروض و مورد بررسی قرار میدهد و برفرایندهای تولید معنا که همان روند اجتماعی است،توجه مینماید.
(موفه،1985، 105)در حقیقت«گفتمان»،مجموعهای معنیدار از علائم و نشانههای زبانشناختی و فرا زبانشناختی هستند(همان،105)که با مفاهیمی نظیر هژمون،4ضدیت،5مفصل بندی،6 (به تصویر صفحه مراجعه شود) (5)زبانشناسی سیستمی با زبانشناسی متون نیز ارتباط دارند که برای شیوههای پیوند میان قضایای noitisoporP مختلف با یکدیگر،به منظور ایجاد واحد زمانی به هم پیوستهای بزرگتر در جمله به کار میروند از زبانشناسی متون در قالب نظریه نورمن فرکلاف در این مقاله استفاده شده است.
(فوکو،1972،38) (به تصویر صفحه مراجعه شود) فوکو معتقد است که معانی گفتمانی باید در درون هر گفتمان و متناسب با دروۀ خود آن مورد بررسی قرار گیرند.
اما در متن فرمان مشروطیت گزاره چهارمی هم مشاهده میشود که بر پایه دانش زمینهای و گفتمانی با گفتمان سنتی دولت مغایرت دارد.