چکیده:
هدف از مقاله حاضر بررسی رابطه میان قدرت و جنسیت در اخلاقیات منبعث از تفکر مزدایی در ایران پیش از اسلام است. بدین منظور سعی شده تا ضمن اشاره به آرایی درباره رابطه میان قدرت و جنسیت در بعد نظری، این مقولات در قالب آرا و توصیه های اخلاقی و فقهی در ایران پیش از اسلام به ویژه در آرای فقهی و اخلاقی زرتشتی و در قالب مفاهیمی چون مفهوم «اشه» و «خویشکاری» و مسایلی چون طهارت، آداب جنسی، مسایل و احکام مربوط به زن در دوره دشتان (حیض) و احکام مربوط به نحوه رفتار با بیگانگان مورد بررسی قرار گیرد. مطابق این بررسی روشن می شود که مناسبات قدرت در روابط میان زن و مرد در اخلاقیات از مشروعیت برخوردار بوده است. این مناسبات از شکل و قالبی انضباطی برخوردارند که ضمن تجویز آداب ویژه در نحوه برخورد با جسم و جنسیت به درونی کردن و نهادینه شدن کارکردهای انظباطی می انجامند که برآیند آنها فرودستی جنس مونث و تثبیت و تداوم نظام پدر سالار در خانواده و مناسبات اجتماعی بوده است.
خلاصه ماشینی:
بدین منظور سعی شده تا ضمن اشاره به آرایی دربارهی رابطه میان قدرت و جنسیت در بعد نظری،این مقولات در قالب آراء وتوصیههای اخلاقی و فقهی در ایران پیش از اسلام به ویژه در آرای فقهی و اخلاقی زرتشتی و در قالب مفاهیمی چون مفهوم«اشه»و«خویشکاری»ومسایلی چون طهارت،آداب جنسی، مسایل و احکام مربوط به زن در دورهی دشتان(حیض)و احکام مربوط به نحوهی رفتار با بیگانگان مورد بررسی قرار گیرد.
(بویس،همان،278)براساس این مفهوم هرکس در هرجا که هست،باید وظایف خویش را درست انجام دهد و همزمان نسبت به آن کس که در بالادست اوست،فروتنی و فرمانبرداری کند(همان،302)خویشکاری به معنای آن است که هرکس به وظیفه و حدودی که برایش مقرر شده پایبند باشد و بیش از آن نخواهد، هیچکس نباید به کارهای گوناگون بپردازد وگرنه آشوب و بینظمی پدید میآید.
براساس همین مفهوم در متون اخلاقی همچون اندرز آذرپاد مهر سپندان توصیه شده است که: «زن و فرزند خود را از فرهنگ مهل تا تو را تیمار و رنج گران بر نرسد،تا پشیمان نشوی»(متون پهلوی،1371،100)و«بازن فرزانه و شرمگین دوست باش و او را به زنی خواه»(همان،103)از سوی دیگر توصیه میشود که:«راز به زنان مبر»(همان)و در اندرزهای پیشینیان نیز آمده است که: «زنان را خرد نیست»(همان،85) دوگانگی و دو قطبی بودن مفاهیم اخلاقی،مثل بد/خوب،اهورایی/اهریمنی،نایریگا(زن خوب)/جهیکا(زن بد و روسپی)و پاکیزگی/پلیدی مفهوم و اندیشهی اساسی دیگری در نظام هستیشناختی و اخلاقی در آیین زرتشتی است و از اینرو در بررسی دیدگاههای اخلاقی در اندرزنامهها و دستورنامهها نسبت به زنان و وظایفی که برای آنها تعین شده باید مورد توجه واقع شود.