چکیده:
جمهوری و دموکراسی، دو واژهای است که از قرن پنجم قبل از میلاد تاکنون به معنای حکومت مردمی به کار رفته و از قرن 16 میلادی بر آن تأکید ویژه و گستردهتری در غرب صورت گرفته است. امام خمینی+ نیز برای تبیین نظام حکومتی مورد نظر خود، قبل و بعد از انقلاب، آن دو را به کار برده است. اینکه، جمهوری و دموکراسی در اندیشه سیاسی امام خمینی+ از چه معنایی در کمیت و کیفیت برخوردار است، پرسشی است که این مقاله در پی پاسخ به آن است. به نظر میرسد امام خمینی+ واژه جمهوری را بیشتر از دموکراسی و به مفهوم نقش تعیینکننده مردم در حکومت با الگوی حکومتی مورد نظر خود یعنی ولایت فقیه نزدیکتر دیدهاند. نشان دادن ظرفیت اسلام با مقتضیات زمان و مکان و هویدا کردن سازگاری جمهوری اسلامی (مردم سالاری دینی) با واژه جمهوری و کمتر با دموکراسی از یافتههای مقاله حاضر است.
Repu: blic and democracy are two terms applied to mean ruling of people since fifth century B.C. They have been especially and tremendously emphasized in west since 16th century. To clarify his ruling system prior and subsequent to the victory of revolution, Imam Khomeini applied these terms as well. What republic and democracy quantitatively and qualitatively mean in Imam Khomeini's political thought is the main inquiry this article tries to answer. It seems Imam Khomeini applied the term republic more than democracy to mean people's pivotal role in the state which is closer to his desired ruling model i.e. welayat-e faqih. Findings of this article indicate that capacities of Islam with necessities of time and place are demonstrated with the term republic more than democracy and that Islamic Republic (religious democracy) is more compatible with the former and less with the latter.
خلاصه ماشینی:
با توضیحات مذکور میتوان دریافت که کاربست زیاد مفهوم جمهوری اسلامی به جای کاربرد حکومت اسلامی نسبت به قبل از انقلاب اسلامی، از یکسو به نزدیکی معنایی جمهوری اسلامی به حکومت اسلامی مرتبط است و و از سوی دیگر، به کارایی مفهوم جمهوری در مقابله با مفهوم دموکراسی ارتباط پیدا میکند و نیز، با توجه به مطالب مذکور انتظار این خواهد بود که حضرت امام+ برای دفاع و تبیین نظام مورد نظر خود از واژه دموکراسی استفاده نکرده باشند.
سال تعداد استفاده از واژه دموکراسی درصد فراوانی 1354 1 43/1 1356 2 86/2 1357 31 28/44 1358 33 14/47 1362 معلوم نیست منظور ایشان همان نرم افزار تحت عنوان «مجموعه آثار حضرت امام خمینی» است یا نرم افزار دیگری مورد استفاده ایشان بوده است!؟ مواردی به موجب قاعده الزام «و الزموهم بما الزموا علیه انفسهم؛ آنها را الزام کنید به آنچه آنان خود را بدان ملزم میدانند» (شیخ حر عاملی، 1409: 158) و «وجادلهم بالتی هی أحسن؛ با آنها با جدال احسن محاجه کن» (نحل / 125) برای دفاع و تبیین الگوی بدیل خود و در مقابل مخالفان انقلاب اسلامی که تلاش میکردند، این الگو را معادل دیکتاتوری معرفی کنند، لازم بود در مقطعی قبل از تثبیت انقلاب و تا آماده شدن شرایط در موارد معدودی از این واژه استفاده کنند.
برخی از اندیشمندان غربی مانند پوپر تلاش کردند تا حتی اندیشههای توتالیتر مانند فاشیسم و نازیسم که خود الگویی از اندیشه مدرن است را نیز به فیلسوفانی مانند افلاطون نسبت دهند و لذا با توجه به جایگاه ویژه مردم در اسلام و اندیشه حضرت امام+ میتوان گفت در اندیشه ایشان، جمهوری مورد قبول و دموکراسی غیرقابل پذیرش میباشد.