چکیده:
پژوهش حاضر در پرتو آیات قرآن کریم با تبیین اصل تسهیل به عنوان اصل بنیادین حاکم بر قانون گذاری اسلامی، جایگاه اصل مزبور را به عنوان روش قانون گذاری اسلامی که مبتنی بر تیسیر و تسهیل گرایی توام با لحاظ نمودن عنصر مصلحت است، ترسیم می نماید، و به ارائه طرح و الگوی مشخص و عملی قانون گذاری در حوزه خانواده در جهت اصلاح و انطباق قوانین خانواده بر اساس تسهیل می پردازد. از این رو پس از تبیین مفهوم فقهی رخصت های شرعی، پیشینه اخذ رخصت های شرعی به عنوان مبنای قانون گذاری را در کشورهای اسلامی مرور می کند و با اشاره به مبنای قانون گذاری در ایران از زمان مشروطه تا کنون و تعارض میان روش قانون گذاری موجود با اصول اولیه اعتقادی امامیه در بحث تقلید و جایگاه رخصت های شرعی در وضع قوانین و مقررات خانواده در ایران نتیجه می گیرد که هر چند قانونگذار خانواده در وضع قوانین مبنای مشخصی ندارد، در مواری به منظور دفع عسر و حرج به رخصت های شرعی دست یازیده است، در نظر گرفتن مصلحت در واگذاری حضانت کودک به والد واجد صلاحیت، صدور مجوز نکاح بالغه رشیده در موضع عضل پدر، و به رسمیت شناختن طلاق قضایی از آن جمله است.
خلاصه ماشینی:
از این رو پس از تبیین مفهوم فقهی رخصتهای شرعی، پیشینه اخذ رخصتهای شرعی به عنوان مبنای قانونگذاری را در کشورهای اسلامی مرور میکند و با اشاره به مبنای قانونگذاری در ایران از زمان مشروطه تا کنون و تعارض میان روش قانونگذاری موجود با اصول اولیه اعتقادی امامیه در بحث تقلید و جایگاه رخصتهای شرعی در وضع قوانین و مقررات خانواده در ایران نتیجه میگیرد که هر چند قانونگذار خانواده در وضع قوانین مبنای مشخصی ندارد، در مواری به منظور دفع عسر و حرج به رخصتهای شرعی دست یازیده است، در نظر گرفتن مصلحت در واگذاری حضانت کودک به والد واجد صلاحیت، صدور مجوز نکاح بالغه رشیده در موضع عضل پدر، و به رسمیت شناختن طلاق قضایی از آن جمله است.
حال با توجه به روح تسهیلی شریعت اسلامی، اگر به خاطر اجرای احکام شرعی، فرد در مضیقه قرار گیرد و لازم آید تا وسعتی در حال او ایجاد شود، در چنین مواردی جایز است که در چارچوب احکام و اصول شرعی به نحوی گشایشی در کار او پدید آورده شود (ابنفرحون، 1416هـ، ج2، ص135)؛ زیرا علاوه بر اصل مصلحت شرعی، اصل سهولت از عامترين، اصليترين و كاربرديترين قواعد فقهی و بازگوكننده روح ديانت و شريعت است، که ضروری است مبنای قانونگذاری قرار گیرد.
مصادیق اخذ رخصتهای شرعی در قوانین خانواده ایران هر چند قانونگذار ایران مبنای مشخصی را در تدوین و تصویب قوانین بهطور عام و قوانین و مقررات خانواده بهطور خاص، مورد لحاظ قرار نداده است، در موارد معدودی تحت تأثیر اقتضائات و تغییر ماهیت خانواده و به منظور رفع تنگناهای قوانین موجود، بدون داشتن اراده قبلی، به رخصتهای شرعی دست یازیده است که در ادامه بحث به بررسی این مواد قانونی میپردازیم.