چکیده:
پرفسور حامد الگار استاد دانشگاه برکلی کالیفرنیا و مسلط بر چندین زبان میباشد. او در زمینه مطالعات خاورمیانه و به خصوص ایران فعالیت میکند و در مورد موضوعات مرتبط با ایران و اسلام تحقیق میکند و کرسی استادی در زبان فارسی، تاریخ و فلسفه اسلامی را داراست. تاریخ معاصر و عصر قاجاریه و تحولاتی که زمینه ساز تحول ایران میباشد، مشروطه و نقش بازیگران و کنشگران این دوره به خصوص روحانیت وی را برآن داشته که آثاری چند در این زمینه تألیف نماید. ما در این مقاله سعی بر آن داریم که ضمن شرح مختصری از زندگی این ایرانشناس به معرفی آثار و تالیفات او در این زمینه و همچنین نقد و بررسی یکی از کتابهای معروف او در این زمینه، یعنی نقش روحانیت پیشرو در جنبش مشروطیت بپردازیم.
خلاصه ماشینی:
"او معتقد است: هیجان عمومی که به نهضت مشروطیت انجامید، «حاصل یک قرن اختلاف و کشمکش میان دولت و علما بود» (نجفی، 1383: 135-136) بررسی منابع مورد استفاده نویسنده به نظر میرسد نویسنده از منابع داخلی، بیشتر به منابع دست دوم که گرایش سکولار دارند،ارجاع داده است و از بعضی منابع دست اول غیر سکولار مانند تاریخ دخانیه اثر شیخ حسن کربلایی که شاهد عینی ماجرای قیام تنباکو و در جرگه عالمان بوده،هیچ استفادهای نکرده است، از سوی دیگر، استفاده گستردهی او از منابع لاتین و اسناد و نوشتههای مستشرقان، به ویژه در گزارش از فعالیتهای سیاسی – اجتماعی عالمان بزرگ،قابل تأمل است؛ چراکه به دلیل فعالیتها و فتاوی ضد استعماری متعدد عالمان شیعه مانند فتوای جهاد آنان ضد روس در جنگ دوم ایران و روس، حکم تحریم تنباکو، لغو امتیاز رویتر و...
(یعقوبی، 1383: 4) الگار نقش ملکم خان را در تشکیل انقلاب مشروطه از چند جهت مهم میداند: - از طریق وارد کردن افکار و اندیشههای غربی و تبلیغ آنها توسط روزنامهها - از طریق تفسیر مفاهیم سیاسی و قانونی غربی در قالب مفاهیم شرعی - تلاش در جذب بعضی از علما (رمضان نرگسی، 1382: 4 - 5) پرفسور الگار زمنیههای شکلگیری انقلاب مشروطه را چنین بر میشمرد: - نهضت تنباکو - درگیری و کشمکش بین علما بابیه و شیخیه - معمول شدن مفاهیم سیاسی و قانونی غرب و دوری حکومت از دین - تاثیر آموزههای ملکم خان ارمنی (رمضان نرگسی، 1382: 5) برخی از خطوط کلی که الکار کتاب خود را بر مبنای آن نگاشته است تفکر سیاسی نویسنده: الگار در توضیح و تحلیل تعامل دین و دولت در دورهی قاجار از سه گروه مهم یاد میکند الف) پادشاهان و حاکمان دولت قاجار ب) روشن فکران ج) روحانیت و علمای شیعه."