چکیده:
درباره کلمات مرکب در زبان فارسی پژوهشهای بسیاری صورت پذیرفته است ولی در مورد ترکیبهای عطفی که گونهای از کلمات مرکب هستند، فقط در برخی از منابع نکاتی به صورت گذرا بیان شده است. ترکیب عطفی ساختی متشکل از دو واژه است که بین دو واژه عنصر پیوندی «و» وجود دارد. این نشانه همپایگی یا حرف ربط که به صورت واکه [O] تلفظ میگردد، ممکن است در اثر بسامد بالای کاربرد یا به منظور برطرف کردن التقای واکهها در برخی ترکیبها حذف شود. از این دست میتوان به ترکیبهای «زد وخورد»، «دل وجرأت» و «بساز بفروش» اشاره کرد. هدف اصلی این مقاله تبیین و دسته بندی عواملی است که مشخص میکنند در ترکیبهای عطفی چه نوع واژههایی باید پیش و پس از «و» قرار بگیرند. یافتههای این پژوهش حاکی از آن است که عوامل مختلف آوایی، ساختواژی، نحوی، معنایی و کاربردشناختی در تعیین آرایش واژههای این نوع ترکیبها نقش دارند. طبق آمار ارائه شده در این پژوهش، مهمترین نقشرا عوامل آوایی ایفا میکنند. این عوامل در قالب قاعدهها و گرایشها دسته بندی شده، مورد تحلیل قرارگرفتهاند. هدف دیگر این پژوهشکه در واقع زمینه ساز هدف اصلی است، دست یافتن به معیاری مناسب برای بازشناختن ترکیبهای عطفی از گروههای نحوی است. مسلما ابتدا باید ترکیب بودن این ساختهای همپایه اثبات شود تا بتوان چگونگی تشکیل آنها را مورد تحلیل قرارداد.
خلاصه ماشینی:
"برای تمایز ترکیبات از ساختهای نحوی، زبانشناسان ملاکهای گوناگونی را مطرح ساختهاند که در این بخش به بررسی این ملاکها پرداخته میشود تا مشخص گردد که کدام یک در مورد ترکیبات عطفی مفیدتر است و میتوان به وسیله آن، ترکیب بودن آنها را ثابت کرد.
پس با در نظر گرفتن این امکان میتوان گفت که اگر اجزای یک ساخت عطفی قابلیت جابجایی نداشته باشند، آن ساخت یک ترکیب است ولی چنانچه این جابجایی صورت گیرد، آنگاه یکی از دو حالت الف یا ب به وجود میآید: الف) صورتی نادرست یا ناپذیرفتنی ایجاد خواهد شد.
حال اگر حالت سومی را نیز در نظر بگیریم که در آن /O/ 1 حذف شده باشد، آنگاه این گروه نحوی باز مانند ترکیبها با یک تکیه اصلی بر آخرین هجای خود تلفظ خواهد شد.
هـ- جامعترین قاعده در مورد نحوه ساخته شدن ترکیبهای عطفی در زبان فارسی قاعده آوایی«تعداد هجا» است؛ طبق این قاعده واژهای که دارای تعداد هجای کمتری است اول میآید و واژهای که هجای بیشتری دارد دوم.
این دو روش در مورد ترکیبهای عطفی یکی و دوتا و دوا و درمان در زیر نشان داده شده است: - Resyllabification -Hiatus /jeki+o+dot(/ /dav(+o+darm(n/ باز نمایی زیرساختی (13) [jeki dot(] [jeki jo dot(] [dav( darm(n] [dav( vo darm(n] بازنمایی آوایی این تحلیل نشان میدهد که علاوه بر بسامد بالای کاربرد ترکیب، عامل آوایی برطرف کننده التقای واکهها نیز یکی از دلایل حذف عنصر پیوندی/O/ در ترکیبهایی با شرایط پیشگفته میباشد.
همانگونه که آشکار است، ترتیب اصلی(انگلیسی) واژههای این ساختهای عطفی (گروههای نحوی) در ترجمه رعایت نشده و به درستی فدای این قاعده زبان فارسی یعنی هجای کمتر+ [O]+ هجای بیشتر شده است.
An Introduction to English Morphology: Words and Their Structure Edinburgh: Edinburgh University Press Chomsky, N."