چکیده:
اﯾﻦ ﺗﺤﻘﯿﻖ ﺑﺮ آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﯽ واﮐﻪ ای در ﺗﺮﮐﯽ آذری ﻣﻐﺎن را از دﯾﺪﮔﺎه واج ﺷﻨﺎﺳﯽ ﺧﻮدواﺣﺪ1 و ﺑﺎ ﺗﺄﮐﯿﺪ ﺑﺮ ﻧﻘﺶ واﺣﺪﻫﺎی ﺗﯿﺮه ﺑﺮرﺳﯽ ﮐﻨﺪ. از دﯾﺪﮔﺎه واج ﺷﻨﺎﺳﯽ زاﯾﺸﯽ ﺧﻄﯽ، ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﯽ واﮐﻪ ای ﺣﺎﺻﻞ ﻫﻤﮕﻮﻧﯽﻫﺎی ﻣﺘﻮاﻟﯽ ﺑﯿﻦ واﮐﻪ ﻫﺎﺳﺖ، در ﺣﺎﻟﯿﮑﻪ از دﯾﺪﮔﺎه ﺧﻮد واﺣﺪﻣﺸﺨﺼﻪ ﻫﺎی ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﯽ در ﻻﯾﻪ ای ﻣﺴﺘﻘﻞ در زﻧﺠﯿﺮه واﺟﯽ ﻗﺮار دارﻧﺪ و ﻣﺎداﻣﯽ ﮐﻪ واﺣﺪ ﺗﯿﺮه ای ﻣﺪاﺧﻠﻪ ﻧﮑﻨﺪ ﺑﺮ روی زﻧﺠﯿﺮه ﺑﻪﻃﻮر ﻫﻤﺰﻣﺎن ﮔﺴﺘﺮش ﻣﯽ ﯾﺎﺑﻨﺪ. ﺑﺮرﺳﯽ و ﺗﺤﻠﯿﻞ داده ﻫﺎی ﮔﺮدآوری ﺷﺪه از زﺑﺎن ﺗﺮﮐﯽ آذری ﻣﻐﺎن )ﻣﺸﺨﺼﺎ از ﺷﻬﺮ ﮔﺮﻣﯽ( ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ ﮐﻪ ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﯽ واﮐﻪ ای ﺑﺎ ﺗﮑﯿﻪ ﺑﺮ اﺻﻮل ﮐﺎﺗﺎﻣﺒﺎ )1989( ﺑﻪ اﯾﻦ ﺻﻮرت ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺻﯿﻒ اﺳﺖ: اﻟﻒ( ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﯽ واﮐﻪ ای در دو ﻣﺸﺨﺼﻪ [±ﭘﺴﯿﻦ] و [±ﮔﺮد] ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺸﺎﻫﺪه اﺳﺖ ب( در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻣﺸﺨﺼﻪ [±ﭘﺴﯿﻦ] ﺑﺮ روی ﺗﻤﺎم واﮐﻪ ﻫﺎی ﻣﻮﺟﻮد در ﻧﻈﺎم واﮐﻪ ای ﮔﻮﻧﻪ ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ ﻋﻤﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ،ﻣﺸﺨﺼﻪ [±ﮔﺮد] ﻓﻘﻂ ﺑﺮ روی واﮐﻪ ﻫﺎﯾﯽ ﻋﻤﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ دارای ﻣﺸﺨﺼﻪ اﻓﺮاﺷﺘﻪ[ ﺑﺎﺷﻨﺪ. ج( واﺣﺪﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ از ﮔﺴﺘﺮش ﻣﺸﺨﺼﻪ [+ﮔﺮد] ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از ﭘﺴﻮﻧﺪﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ واﮐﻪ ﺻﻮرت زﯾﺮﺳﺎﺧﺘﯽ آﻧﻬﺎ از ﻣﺸﺨﺼﻪ [+اﻓﺘﺎده] ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ و ﻫﻤﺨﻮان /j/ ﮐﻪ در ﺟﺎﯾﮕﺎه ﻏﯿﺮ از ﺗﮑﻮاژ رﯾﺸﻪ، واﮐﻪ ﭘﯿﺶ از ﺧﻮد را ﭘﺴﯿﻦ]،[-ﮔﺮد] و [+اﻓﺮاﺷﺘﻪ] ﻣﯽ ﮐﻨﺪ. اﯾﻦ ﻫﻤﺨﻮان ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ ای ﻋﻤﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ در ﻋﯿﻦ ﻣﻤﺎﻧﻌﺖ از ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﯽ، ﺑﺎ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻫﺎی داده ﺷﺪه از واﺣﺪ ﺗﯿﺮه ﺳﺎزﮔﺎر ﻧﯿﺴﺖ.
خلاصه ماشینی:
"بررسی و تحلیل داده های گردآوری شده از زبان ترکی آذری مغان (مشخصا از شهر گرمی) نشان میدهد که فرآیند هماهنگی واکه ای با تکیه بر اصول کاتامبا (١٩٨٩) به این صورت قابل توصیف است : الف ) هماهنگی واکه ای در دو مشخصه [±پسین ] و [±گرد] قابل مشاهده است ب ) در حالی که مشخصه [±پسین ] بر روی تمام واکه های موجود در نظام واکه ای گونه مورد بحث عمل میکند،مشخصه [±گرد] فقط بر روی واکه هایی عمل میکند که دارای مشخصه [+افراشته ] باشند.
با توجه به مثال های بالا، قاعـده واجـی خطی برای تاثیر/j/ بر واکه پیش از خود را میتوان به این صورت نشان داد: (13) V→ +hi / C - -- + -cons + V -bk -syll -rd +hi -bk اکنون پیش از رفتن به سراغ زنجیره های طولانیتر پسوندها، یک نمونه دیگر از رفتار نظام واجی ترکی آذری مغان را با استفاده از داده های جدول (٥) مطرح میسازیم .
با این فرض و به خاطر تعداد بیشتر واکه های [-پسین ] میتوان صورت های/yn/ و /yz/ را به ترتیب به عنوان صورت های زیرساختی پسوند ملکی دوم شخص مفرد و پسوند ملکی دوم شخص جمع در نظر گرفت و قاعده خطی زیر را در تبیین نحوه هماهنگی آنها با واکه های تکواژ پایه ارائه داد: (14) V → [αbk] / V Cº + — +hi [αbk] [-bk] +rd اما مفروضات مدل خود واحد با آنچه مدل زایشی میگوید، متفاوت است ."