چکیده:
اﯾﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﮐﺎوﺷﯽ اﺳﺖ در ﭘﯿﮑﺮه ادﺑﯿﺎت ﻓﺎرﺳﯽ از ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﻧﻮﺷﺘﻪﻫﺎ ﭘﺲ از ﺳﻠﻄﻪ اﻋﺮاب و دو ﻗﺮن ﺳﮑﻮت ﺑﺎ ﻫﺪف ﺑﺮرﺳﯽ و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺳﺎﺧﺖ دو ﻣﻔﻌﻮﻟﯽ ﻓﺎرﺳﯽ، وﯾﮋﮔﯽﻫﺎ و ﺗﺤﻮﻻت آن از ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺗﺎ اﻣﺮوز. اﯾﻦ ﺗﺤﻘﯿﻖ ﺑﺎ ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﺘﻮن ﻧﻈﻢ و ﻧﺜﺮ ﻓﺎرﺳﯽ در ﭘﯽ ﯾﺎﻓﺘﻦ ﻋﻠﺖ ﯾﺎ ﻋﻠﻞ زﺑﺎنﺷﻨﺎﺧﺘﯽ ﺗﻐﯿﯿﺮات ﺳﺎﺧﺖ دو ﻣﻔﻌﻮﻟﯽ در ﻃﻮل ﺗﺎرﯾﺦ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺗﻮﺿﯿﺢ و ﺑﺮرﺳﯽ ﺣﺎﻟﺖ ﺗﻨﺎوب ﻣﻔﻌﻮﻟﯽ در زﺑﺎن ﻓﺎرﺳﯽ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ. ﺗﮑﻮاژ «را» ﮐﻪ وﯾﮋﮔﯽ ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪ ﻓﺮد ﺳﺎﺧﺖ دو ﻣﻔﻌﻮﻟﯽ ﻓﺎرﺳﯽ اﺳﺖ ﻧﯿﺰ در ﮐﻨﺎر اﯾﻦ ﺳﺎﺧﺖ ﻣﻮرد ﭘﮋوﻫﺶ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﻧﻘﺶ آن، ﺑﺮ اﺳﺎس روﯾﮑﺮد ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ ﭘﯿﮑﺮ- ﭘﻬﻨﻪ (ﺗﺎﻟﻤﯽ،1972) ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﺸﺎﻧﮕﺮ ﭘﯿﮑﺮ ﻣﻌﺮﻓﯽ ﻣﯽﮔﺮدد. ﻋﻨﺼﺮ دﯾﮕﺮی ﮐﻪ در اﯾﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﻣﻌﺮﻓﯽ و ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد ﺗﮑﻮاژ «ﻣﺮ» ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﺮای ﺑﯿﺶ از ﺷﺶ ﻗﺮن در ﺳﺎﺧﺖ دو ﻣﻔﻌﻮﻟﯽ ﻓﺎرﺳﯽ ﺣﻀﻮر داﺷﺘﻪ اﺳﺖ. اﯾﻦ ﺗﮑﻮاژ در ﺳﺎﺧﺖ دو ﻣﻔﻌﻮﻟﯽ ﺑﺪون «را»، ﻧﺸﺎﻧﮕﺮ ﭘﯿﮑﺮ، ﺑﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ «را»، و در ﺳﺎﺧﺖﻫﺎی ﺑﺪون «را» ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺗﮑﻮاژ ﺣﺼﺮ و ﻣﮑﻤﻠﯽ ﺑﺮای «را» ﻣﻌﺮﻓﯽ ﻣﯽﮔﺮدد.
خلاصه ماشینی:
"«را» به عنوان نشانه مبتدا/ مبتدای ثانویه پترسن ( ١٩٧٤) و ویندفور ( ١٩٧٩، ١٩٨٧) «را» را به عنوان نشانه مبتدا معرفی میکنند و دبیرمقدم (١٩٩٢) این تکواژ را نشانگر مبتدای ثانویه مینامد؛ این مقاله با زبان شناسان فوق از جهت امکان توضیح تکواژ «را» بر اساس نظریه ساخت اطلاعات همسو است ولی عنوان نقش «را» به عنوان نشانگر مبتدا یا مبتدای ثانویه برای فارسی کلاسیک که مورد بررسی این تحقیق بوده کاستیهایی دارد که به ذکر چند نکته از آن اکتفا میشود: الف .
آیا «را» فقط نشانه مبتدای ثانویه است یا میتواند مبتدای سوم را نیز نشاندار کند؟ با پیش فرض وجود مبتدای ثانویه و تکواژ «را» به عنوان نشانگر آن ، در ساختهای مفعولی یا دو مفعولی بدون «را» نحوه تشخیص مبتدا(ها) چگونه خواهد بود؟ و البته نیاز به توضیح ندارد که برخلاف آنچه در تمام کتاب های درسی مدارس ، دبیرستان ها و دانشگاه ها نوشته میشود تکواژ «را» را نمیتوان به سادگی نشانه مفعول مستقیم معرفی کرد، چرا که «را» آزادانه به همراه فاعل ، مفعول مستقیم ، مفعول غیرمستقیم و حتی قید حضور پیدا میکند.
(نظامی ) از بررسی ٤٩٢ ساخت از ٢٢٠٢ ساخت دو مفعولی که شامل تکواژ «مر» بودند و همچنین با توجه به سایر ساخت های گذرا و ناگذر که در آنها «مر» به ایفای نقش میپردازد در رابطه با نقش نحوی و معنایی تکواژ «مر» این نتیجه حاصل شد که در ساخت هایی که «مر» به تنهایی و بدون حضور «را» اسم را نشاندار میکند همان نقش «را» یعنی نشانگر پیکر را دارد و در ساخت هایی که با «را» همراه است دارای نقش ثانویه و مکمل «را» میباشد."