چکیده:
موضوع مقالة حاضر، بررسیچرایی گاوسر بودن گرز فریدون است. ازآنجاکه این سلاح در روایات حماسی ما نقش پررنگیدارد و پس از فریدون در دست بیشتر پهلوانان دیده میشود، پاسخ برای یافتن منشأ اینسلاح گاوسار مهم مینماید. برای رسیدن به این هدف، ابتدا توضیح مختصری دربارة گرزو انواع آن بهعنوان ابزاری جنگی در متون دورههای مختلف فرهنگ ایرانی و نیزنمونههایی از دیگر فرهنگهای هندواروپایی داده شده است. سپس شواهد اسطورهایدربارة نقش این سلاح در داستان فریدون در اساطیر ایرانی، از اوستا گرفته تامتون دورة اسلامی آمده است. در ادامه، شواهدی از اساطیر هندی، بهویژه اساطیر دورةودایی که به روشنتر شدن بحث پیش رو یاری میرسانند، آورده شده و بنا بر اشتراکاتیکه در این دو فرهنگ وجود دارد، سعی شده پاسخی به این پرسش داده شود که چرا گرز فریدونگاوپیکر یا گاوسر بوده است. پس از بررسی و مقایسة شواهد گوناگون، این نتیجه به دستآمد که احتمالا پیشینة فریدون ایرانی و تریتة هندی، خدای طوفانی است که گاوزاد وخود گاو نر است و یا به آن تشبیه میشود؛ در نتیجه شاید بتوان گفت گرز گاوسر فریدونیادگاری است از ارتباط او با گاو نر.
خلاصه ماشینی:
ir مقدمه ازآنجاکه کهن ترین متن ایرانی یعنی اوستا دربردارندة موضوعات و مفاهیم دینـی اسـت ، روایت های اسطوره ای صرف در آن به ندرت ذکر می شوند، مگر آن دسـته داسـتان هـایی که رنگ وبوی دینی دارند و یا این ویژگی به آنها داده شده تا هر چه بیشتر بـه اعتقـادات زردشتی نزدیک تر شوند.
این دو نظر در مقالۀ حاضر آورده شده ، اما شیوه ای که در ایـن نوشـته بـرای توجیه گاوسار بودن گرز فریدون از آن استفاده شـده ، روشـی تطبیقـی بـر پایـۀ روایـات اساطیری است ؛ بدین معنا که برای توجیه شمایل این سلاح ، از اساطیر هندی ــ کـه بـا فرهنگ ایرانی قرابت زیادی دارند ـ در کنار اساطیر ایرانی استفاده شده است .
گرز گاوسر فریدون و منشأ آن ازآنجاکه پهلوان شخصیتی است یگانه و استثنایی و کارنامـه ای دارد ازپـیش پرداختـه کـه سرنوشت او را از گاه زادنش تا لحظۀ مرگ ، از سرگذشت یک نواخت و پرادبار خیل عوام و انبوه مردمان جدا کرده و یل سرافراز را به سان مظهـری آرمـانی از یارسـتن و نریمـانی و دیگر تواناییهای سزاوار انسان شناسانده ، به صورت شخصی بغانه و خـدای گونـه در مـرز بین ایزدان و مردمان قرار می دهد١، به همان ترتیب ساز و برگ ها و متعلقات پهلـوان نیـز اغلب ویژگی های خاص و اسـتثنایی و خـارق العـاده دارنـد، بـه ویـژه سـلاح رزم او دارای مشخصاتی است که آن را از دیگر جنگ افزارها متمایز می کند (سرکاراتی ، ١٣٨٥: ٣٦٤).
از این رو به نظر می رسد همسانی خدای طوفان بـا گـاو نـر در داستان فریدون تعدیل شده و در شکل گرز گاوسر خود را نمایان ساخته است .