چکیده:
مساله «حقانیت» ادیان و «نجات» پیروان آن سابقه بس طولانی دارد. اما تدوین این بحث به قرن بیستم برمی گردد که توسط جان هیک و شاگردان او پایه گذاری شد. در پاسخ به این مساله رویکردهای مختلف پدید آمده که در این نوشتار به بررسی آنها پرداخته می شود.کثرت انگاران معتقدند تمامی ادیان و مذاهبی که در جهان وجود دارند، می توانند انسان را به حقیقت و نجات برسانند و موجب سعادت و رستگاری او شوند، هر چند که این ادیان، ادعاهای متفاوت و متعارضی نسبت به یک حقیقت داشته باشند. در این رابطه، دیدگاه جان هیک دربارهکثرت گرایی دینی حقیقت شناختی، مورد نقد و بررسی قرار گرفته و در ادامه بحث دیدگاه قرآن و استاد مطهری در خصوص حقانیت ادیان تبیین شده است. به نظر ایشان، نگاهی وحدت گرایانه به ادیان وشرایع الهی وجود دارد و اسلام (تسلیم شدن) را تنها دین خدا ازآدم تاخاتم معرفی می کند،اما معتقد است که دین اسلام درطول تاریخ ودر زمان های مختلف باجلوه های متنوعی (شرایع) بروزکرده وآخرین وکامل ترین جلوهآن باظهورحضرت محمد(ص)،پیامبرخاتم،به بشرابلاغ گردیده است.
خلاصه ماشینی:
با صرف نظر از پدیدارشناسی ادیان ، پرسش مهم ایـن است که ادیان مختلف چه نسبتی با صدق و حقانیت دارند؟ آیا واقعا حقانیت از آن تمام مکـاتبی اسـت که با خدا ارتباط دارند و همۀ آنها میتوانند پیروان خویش را به نجات و حقیقت برسـانند یـا اینکـه بـه مکتب خاصی اختصاص دارد؟ پاسخ های گوناگونی به این سؤال داده شده که در این نوشتار سه رویکـرد عمدة انحصارگرایی، شمول گرایی و کثرت گرایی دینی مورد بررسی قرار میگیرد.
(101 کثرت گرایی دینی کثرت گرایـی دینـی (Religious pluralism) کـه گـاه بـا عنـاوینی نظیـر کثـرت گرایـی کلامـی و کثرت گرایی ایدئولوژیکی در فلسفۀ دین مطرح میگردد، مـدعی اسـت کـه حقیقـت (محتـوای ایمـان ) میتواند از تنوع مشروع برخوردار باشد، چنان که فیلیپ کویین در این خصـوص مـیگویـد: «بـر اسـاس کثرت گرایی، واقعیت دینی غایی یگانه به صورت های متفاوت در همۀ سـنت هـای دینـی اصـلی، درک و تجربه میشود تا آنجا که میتوان گفت همۀ آنها به طور برابر راه های عملی برای رسیدن به رستگاری و نجات ارائه می کنند» (٢٦٠ :١٩٩٨ ,Quinn).
بنابراین ، این نوع کثرت گرایی به صدق و حقیقت دینی مربوط می شود کـه بـر اسـاس آن ، حقیقـت بـه نحوی در همۀ ادیان وجود دارد.
به هر حال ، کثرت گرایی دینی هیک از نظـر معرفت شناختی به نسبیت در فهم ، حقیقت ، معرفت و دین میانجامد و از آنجا که برخی از ایـن حقـایق نقیض یکدیگر هستند، این دیدگاه گرفتار اجتماع نقیضین خواهـد شـد؛ زیـرا قبـول چنـین دیـدگاهی متضمن نوعی شکاکیت افراطی در مورد شناخت خداوند است که مورد پذیرش عقل و ادیان نیست .