چکیده:
ائتلاف طبقات متوسط شهری موجب وقوع رویداد عظیم اجتماعی جنبش مشروطه در تاریخ جامعه ایران اواخر دوره قاجار شد؛ اما سرنوشت ائتلاف و جنبش منتج از ائتلاف مشروطه خواهان پس از دوره ای نافرجام ماند. در این مقاله، با رویکرد ساختاری- نهادی مبتنی بر منطق زمانمند به این پرسش پاسخ می دهیم که چرا ائتلاف مشروطه خواهان در تاریخ مشروطیت ناپایدار بوده است و فضایی برای تحکیم توافق های میان ائتلاف کنندگان پدید نیامد. درادامه، پنج متغیر ساختاری- نهادی و پنج فرضیه را که بیانگر علت های ناپایداری ائتلاف هستند، با روش تاریخی– تحلیلی مطالعه می کنیم. همچنین، روند تاریخی زمانمند را که به شکل گیری ائتلاف ناپایدار منجر شد، با تکیه بر بنیان های ساختاری و نهادهای سیاسی جامعه ایران دوره مشروطه بررسی می کنیم که شامل مجموعه ای به هم وابسته از نهادهای سیاسی درهم تنیده، ساختار طبقاتی نامتعادل، ساختار اقتصادی نامتوازن، شرایط ناشی از نظام جهانی و دولت ناکارآمد است. عوامل یادشده متغیرهای موثر در فرایندهای منتهی به ائتلاف ناپایدار است. در این میان، بنیان های نامستحکم نهادهای سیاسی ایران دوره مشروطیت متغیر وزن دهنده اصلی موثر در پیدایش ائتلاف ناپایدار است که به واسطه چنین وضعیتی، فرصت ها برای تحکیم توافق و ساختارمندشدن اهداف و تصمیم های کنشگران سیاسی ائتلاف کننده فراهم نشد.
خلاصه ماشینی:
"همچنین ، روند تاریخی زمانمنـد را کـه بـه شکل گیری ائتلاف ناپایدار منجر شد، با تکیه بر بنیان های ساختاری و نهادهای سیاسی جامعـۀ ایران دورة مشروطه بررسی میکنیم که شامل مجموعه ای بـه هـم وابسـته از نهادهـای سیاسـی درهم تنیده ، ساختار طبقاتی نامتعادل ، ساختار اقتصادی نامتوازن ، شرایط ناشی از نظام جهانی و دولت ناکارآمد است .
مجلس اول ازلحاظ برنامۀ کار و چگـونگی فعالیت ، بنیان گذار مشروطیت ایران است ؛ اما نخستین تجربۀ داشتن نهادی برای سامان دهی بـه انتخاب ها و تصمیم ها و مهم تر از همه تجدید ساختار قدرت سنتی به واسطۀ جریان های برآمده از ساختارهای شکل گرفته در نیمۀ قرن نوزدهم ایران محدود شد.
در این کشمکش های بیپایان ، تلاش برای دست یابی بـه اهداف درون چارچوبی که خود منشأ بیثباتی سیاسی جامعۀ ایران بوده است ، ازمنظـر ائتلافـیهـای مشروطه خواه که هریک با ورود به مجلس به دنبال مطالباتی بودنـد ، امـری نـاممکن بـود؛ چنـان کـه تاجران پس از دوره ای با تشکیل اتحادیه ها و تشکل های مجز راه خود را از مسیر نهاد مجلس جـدا کردند (ر.
اما پاسخ به چرایی عمر کوتـاه ائـتلاف و سسـتی آن در ایـن دوره مسـتلزم شناسـایی مجموعه ای از شرایط ساختاری - نهادی است که عهده دار تبیـین چنـین جریـانی بـوده اسـت پیوستاری از جریان ها و فرایندهای منتج از شاکلۀ ساختار اجتماعی درحـال تغ ییـر ایـران دورة قاجار، شامل ساختار اقتصادی نامتوازنی که مولد وابستگی دولت مستبد ضعیف بود، گسـترش نفوذ اقتصاد جهانی به داخل ایران ، و درپی آن روابط درون نظام جهانی که نابرابری طبقـاتی را در ساختارها بازتولید می کرد، به تبیین رخداد کمک میکند."