چکیده:
منطقه خاورمیانه ، به دلیل حساسیت های استراتژیکی و اقتصادی ، از مراکز مورد توجه در جهان است . از مهم ترین علل ایجاد این حساسیت ها می توان به ذخایر عظیم نفت اشاره کرد که ظرفیت های اقتصادی منطقه خاورمیانه را به نحو چشمگیری افزایش داده است ، اما با وجود ظرفیت های بالای اقتصادی ، اتحادیه نیرومند قابل قبولی که سبب هم گرایی تجاری ـ اقتصادی کشورهای منطقه شود، در خاورمیانه وجود ندارد. بنابراین ، به نظر می رسد بررسی هم گرایی اقتصادی در قالب یک اتحادیه تجاری فرضی در این منطقه بسیار ثمربخش باشد. ازاین رو، مقاله حاضر با استفاده از یک مدل جاذبه تعمیم یافته و در دوره زمانی ٢٠٠٩ - ٢٠٠٢، ضمن بررسی نقش عضویت در بلوک های تجاری منطقه در گسترش روابط تجاری کشورهای منطقه خاورمیانه ، به واکاوی ایجاد یک اتحادیه فرضی بین تعدادی از کشورهای منطقه می پردازد. نتایج حاکی از این امر هستند که ١- در منطقه خاورمیانه ، کشورهایی که عضو یک اتحادیه اقتصادی هستند، تمایل کمتری برای تجارت با کشورهای دیگر را (در منطقه ) دارند. ٢- اگر کشورهای واردکننده و صادرکننده منطقه ، عضو بلوک اقتصادی فرضی شوند، تجارت بین کشورهای منطقه کاهش می یابد که این موضوع به طور اساسی به مفهوم عدم کارایی تشکیل یک بلوک اقتصادی در منطقه مورد بررسی است .
خلاصه ماشینی:
خاورمیانه ، هم گرایی منطقه ای ، مدل جاذبه ١- مقدمه هم گرایی اقتصادی از طریق منطقه گرایی ، از ضرورت های نظام کنونی تجارت بین الملل شده است که تحت شرایطی خاص اگر تولید و مصرف تحت تأثیر قرار گیرند، باعث رشد و توسعه کشورهای عضو اتحادیه خواهد شد.
از آنجا که بسیاری از کشورهای درحال توسعه ، از جمله کشورهای خاورمیانه ، آمادگی لازم را برای پیوستن به WTO٢ ندارند٣، دولت های ملی ، باید به ضرورت ، به منطقه گرایی روی آورند تا از این طریق اقتصاد خود را در مقابل مشکلات جهانی حفظ و مسایل تجاری خود را در مقیاس منطقه ای حل کنند و ارتقای سرمایه گذاری و رشد را در درون منطقه میسر سازند، ازاین رو، منطقه گرایی دلالت بر رشد فعالیت ها بین کشورهای یک منطقه دارد و فعالیت های اقتصادی را بیش از آنچه در سطح منطقه است ، سازماندهی می کند.
در این مقاله سعی داریم با استفاده از یک مدل جاذبه تعمیم یافته ، به بررسی تأثیر متغیرهای اقتصادی بر تجارت متقابل بین کشورهای منطقه خاورمیانه پرداخته شود و سپس ، با وارد کردن متغیرهای مجازی مربوط به هم گرایی منطقه ای و حضور در اتحادیه های دیگر، به بررسی تشکیل یک بلوک احتمالی در منطقه خاورمیانه که در نقطه اتصال سه قاره اروپا، آسیا و آفریقا 2 واقع شده و حدود شصت درصد از منابع نفتی جهان را به خود اختصاص داده است ، بپردازیم .