چکیده:
شعر سپهری علاوه بر اینکه در ایران بارها به چاپ رسیده ، به زبانهای دیگر نیـز ترجمـه شـده است و این مهم ما را بر آن می دارد تا هر چه دقیقتر به بررسی و تجزیه و تحلیل شعر و افکار او بپردازیم . بیان این مطلب که سهراب سپهری به شرق و عرفان خاور دور توجه داشته اسـت حرف تازه ای نیست ، اگر به نوشته هـای او در اتـاق آبـی و هنـوز در سـفرم نگـاهی بینـدازیم ، نشانه های تاثیرپذیری او از مکتب ذن - که تلفیق تائوییسم و بوداییسم است - را خـواهیم دیـد. مهم این است که دریابیم شناخت ذن تا چه حد می تواند ما را به سپهری نزدیک کند. برای پی بردن به این مطلب در ابتدا باید بدانیم ذن چیست ؟ در این مقاله سعی بر آن بوده است کـه ذن و سپهری به طور دقیق در کنار هم بررسی شوند و مفاهیمی که در ذن مهم است و در حقیقت شالوده های آن را تشکیل می دهد با مفاهیم و مضمونهایی که در شعر سپهری به آن اهمیت داده شده است به طور هم زمان بررسی شوند. شباهتهای زیادی بین آنهـا وجـود داشـت و مهمتـر آنکه ، اصطلاحاتی از ذن در شعر سپهری آورده شده بود که بـدون شـناخت ذن ، بخشـهایی از شعر سپهری در پرده ای از ابهام قرار می گرفت .
خلاصه ماشینی:
ادعای «مهایانه » این است که آن گاه که بودا زیر درخت روشنی به روشنی رسـید دو راه پیش رو داشت یا فراشناختش را نزد خود نگاه دارد و وارد خوشدلی نیروانه شود یا به دلیل مهر به موجودات دیگر و همدردی با آنان در جهـان بمانـد تـا ثمـرات خـوب کشفش را به همه برساند.
(هان ، ١٣٧٦: ٣٨ و ٣٧) آیـین بودا میگوید این آتمن ٢٩ (خود) که ضمیر باطن انسان است ، پندار و گمانی بیش نیست و واقعیت ندارد (شایگان ، ١٣٨٣ :١٢٩).
سهراب نیز این مهم را دریافته اسـت کـه برای رسیدن به نگاهی دور از دوگانگی و نگاهی که اصل را در همه چیز ببیند، بایـد از خود گذشت ؛ زیرا در این نگاه است که میتوان به کشف رسید.
ترابی، ١٣٧٧: ١٠٦) آیا تهی به معنای نیستی است ؟ اگر این گونه اسـت ، چرا شاعر میگوید: باز آمده ام بسیار؟ آیا تهی ای که بـا بسـیاری همـراه اسـت ، همـان چیزی نیست که پیش از این به آن اشاره شده است و اگر با بسیاری همراه اسـت چـرا اندوهگین است ؟ در اینجا اندوه جدا از دیگر اجزا است و به این جمله ربطی ندارد بـه این صورت که : زنبوری در پهنه وهم و گمان یعنی در عالم خواب در جستجوی گلـی که انتخاب کرده بود، این سو و آن سو پر زد، انتخاب کرده بود، چون از یافتن گلی بی ساقه اندوهگین شده است .