چکیده:
بحث واقعی نمودن قیمتها و مساله عدالت اجتماعی یکی از موضوعاتی است که امروز مورد مناقشه سیاستگذاران اقتصادی کشور میباشد.باتوجه به آنکه مطابق تئوریهای اقتصادی هنگامی با افزایش قیمت بنزین مصرف آن کاهش خواهد یافت که در محدوده کششپذیری تابع تقاضا قرار داشته باشد،تحقیق حاضر به بررسی علمی این موضوع خواهد پرداخت.
هدف از این تحقیق،تخمین توابع تقاضای کوتاهمدت و بلندمدت بنزین در دوره 1383-1346 و پیشبینی میزان تاثیر سناریوهای مختلف قیمتی روی مصرف آن طی سالهای 1389-1385 میباشد.
در راستای تحلیل دقیقتر در این بررسی،9 مدل با متغیرهای قیمت واقعی بنزین، درآمد واقعی،موجودی وسایل نقلیه و کارایی تخمین زده شده است.برای تخمین مدلها از روش ARDL استفاده شده و نتایج تخمینها نشان میدهد که بنزین یک کالای کم کشش و ضروری میباشد.علیرغم کشش قیمتی پایین تابع تقاضای بنزین،برای سیاستگذاری باید به درصد و نوع افزایش(پلکانی و یکنواخت)قیمت بنزین نیز توجه داشت.پیشبینی مقدار مصرف بنزین طی دوره 1389-1385 نشان میدهد که با افزایش قیمت در یکسال و ثابت ماندن آن طی سالهای آتی مصرف با یک کاهش در سال افزایش قیمت،دوباره به رشد خود طی سالهای آتی ادامه میدهد و سیاست قیمتی کارایی لازم برای جلوگیری از رشد مصرف را نخواهد داشت.ولی اگر قیمت به صورت پلکانی بالا رود،بسته به درصد افزایش میتواند مانع رشد بالای مصرف گردد.البته در اتخاذ سیاستهای قیمتی فوق باید اثرات تورمی و امکان استفاده از سیاستهای غیر قیمتی مکمل نیز ملحوظ گردد.
خلاصه ماشینی:
"بنابراین باتوجه به نکات ذکر شده تابع تقاضای بنزین به شکل کلی زیر میباشد: Cony f(Pgf,GDP,Stock,Av,Pop) که در مدل فوق: Cony مصرف سالانه بنزین(هزار لیتر در روز) Pgf قیمت واقعی بنزین(ثابت 1376) GDP تولید ناخالص داخلی(میلیارد ریال و ثابت 1376) Stock موجودی وسایل نقلیه بنزین سوز Av متوسط عمر خودرو Pop جمعیت(1000 نفر) بررسی تقاضای بنزین برای دوره 1383-1346 در کشور صورت گرفته است که در این بررسی از روش ARDL استفاده شده است.
اکنون با استفاده از نتایج فرضیه صفر وجود ریشه واحد و یا عدم همجمعی(رابطه بلندمدت)بین متغیرهای تابع تقاضای بنزین را آزمون میکنیم چنانچه مجموع ضرایب متغیرها با وقفه مربوط به متغیر وابسته کوچکتر از یک باشد(به تصویر صفحه مراجعه شود)الگوی پویا به سمت الگوی تعادلی بلندمدت گرایش خواهد داشت.
سرعت تعدیل در مدل تصحیح خطا برای تابع تقاضای بنزین 54/0 است(جدول 4 ضمیمه)که نشان میدهد 54 درصد از عدم تعادل متغیر وابسته در یک دوره(سالیانه)در دوره بعد تعدیل میشود بنابراینروند تعدیل مصرف بنزین در مقابل تغییرات قیمت واقعی این فرآورده و دیگر متغیرها در کوتاهمدت با سرعت بالایی صورت میگیرد.
لازم به ذکر است نکتهای که در اکثر کارهای قبلی در نظر گرفته نشده،میزان و درصد افزایش قیمت است و به صرف کم کشش بودن تابع تقاضا سیاست قیمتی را غیر کارا در نظر گرفتهاند ولی باتوجه به جداول فوق میتوان گفت با افزایش قیمت جاری در حدود 200 درصد(از 800 به 2500 ریال)با فرض ثبات سایر شرایط مصرف طی دو سال در حدود 4/23% خواهد بود و این بدان معنی است که در حدود 2 سال میتوان واردات را از 40% مصرف به 20% مصرف تقلیل داد لیکن چنانچه قیمت فعلی یکباره به قیمت فوب خلیجفارس(4500 ریال برلیتر)افزایش پیدا کند مصرف آن 3/17% یا 12 میلیون لیتر در روز کاهش پیدا میکند."