چکیده:
قصه ها منابع مهمی هستند که در بسیاری از فرهنگ ها به وسیلة زنان نقل می شوند و در آن هـا از وضـعیت زنـان طبقة فرادست و فرودست جامعه سخن می رود؛ بنابراین ، بررسی آن ها می تواند نقـش مهمـی در شـناخت زوایـای مختلف زندگی زنان داشته باشد. هدف از این نوشتار، بررسی وضعیت زن در فرهنگ بختیاری بر اساس سی قصـة مکتوب است . فرهنگ بختیاری ، فرهنگی مردسالار است که به رغم نگرش مثبت به زنـان ، آنـان را فرودسـت تـر از مردان می داند. در این فرهنگ ، زنان در عرصه های اقتصادی و سیاسی حضوری کم رنگ دارند و نگاهی مردسالار بر این زمینه ها حاکم است ؛ البته زنان در برابر این فرهنگ مردسالار سـکوت نکـرده ، بلکـه بسـیاری از کلیشـه هـای جنسیتی موجود را، به خصوص در زمینه های اجتماعی ، نپذیرفته و مردان را مجبور کرده اند نظرشان را تغییر دهند. از جمله دغدغه های زن در این قصه ها، ازدواج و مبارزه با اندیشه هـای مردسـالارانه اسـت . از زنـان انتظـار مـی رود مطابق خواسته های مردان ازدواج کنند؛ اما آن ها، در بسیاری از موارد، این نگرش ها را رد کرده و طبق معیارهـای خود ازدواج نموده اند. حضور زنان در قصه ها، هم از جهت کیفی و هم از نظر کمی ، بررسی شده است . فعالیت هـای سیاسی و اقتصادی زن ، اندیشه های مردسـالارانه ، مبـارزه بـا اندیشـه هـای مردسـالارانه ، ازدواج ، و صـفت هـای زن شخصیت های اصلی و فرعی از موضوع های مورد بررسی در این مقاله اند.
خلاصه ماشینی:
از جمله این آثـار می توان به کتاب های پژوهشی دربارة ایل بختیاری از بهرام احمدیان (١٣٨٧) و فرهنگ سیاسی عشایر جنوب ایران از عبدالعلی خسروی (١٣٨٤) اشاره کرد.
سؤال های تحقیق در این مقاله ، کوشش می شود، بر اساس قصه های مشهور در فرهنـگ بختیـاری ، بـه سـؤال هـای زیـر دربارة زن پاسخ داده شود: میزان مشارکت زنان در فعالیت های سیاسی ، اقتصادی ، و اجتماعی تـا چـه میزان است ؟ آیا فرهنـگ بختیـاری فرهنگـی مردسـالارانه اسـت ؟ و در صـورت مثبـت بـودن پاسـخ ، واکنش زنان به این فرهنگ چگونه است ؟ دربارة نابرابری هـای جنسـی چـه نظـری وجـود دارد؟ نـوع نگاه به زن در فرهنگ بختیاری مثبت است یا منفی ؟ با توجه به جایگـاه مهـم شخصـیت در داسـتان ، چند درصد از شخصیت های قصه های مورد بررسی را زنان تشکیل می دهند؟ مبانی نظری پژوهش مبنای نظری این پژوهش نظریة فمینیسم لیبرال بـا تکیـه بـر نـابرابری جنسـی اسـت .
حضور زنان در عرصة فعالیت های سیاسی و اقتصادی بر اساس قصه های مورد بررسی ، می توان گفت حضور زنان در فعالیت هـای سیاسـی و اقتصـادی محدود است و همین مشارکت اندک آن ها نیز تحت تأثیر فرهنگ مردسالار جامعه قرار گرفته و فعالیت های آن ها در این زمینه ها نادیده انگاشته شده است ؛ البته این موضوع فقط اختصاص بـه فرهنگ بختیاری ندارد.
در تعداد محدودی از قصه ها، زنان ضد نظام حاکم به فعالیت می پردازنـد؛ هرچنـد کـه آن هـا از مردان در این زمینه قوی تر بوده و بسیاری از کارها را انجام می دادند، نقش آن ها نادیـده گرفتـه شده است ؛ مثلا، در قصة «دسـته گـل قهقهـه »، کـه پادشـاه از کچـل ، شخصـیت اصـلی قصـه ، درخواست های غیرمنطقی دارد، زنان در فعالیت سیاسی شرکت دارند و علیـه پادشـاه ظـالم بـه فعالیت می پردازند.