چکیده:
یکی از مسائل مهم پیرامون آسیبشناسی جنبش جنگل، آسیبشناسی اید ئولوژیک سیاسی آن است. زیرا از این دیدگاه جنبش چندان مورد مطالعه قرار نگرفته است. در این راستا، این پرسش مطرح است که اید ئولوژی سیاسی جنبش، از آغاز تا پایان، چه تغییراتی در روند خود داشته و این تغییرات چه تاثیراتی بر میزان مشروعیت و سرنوشت آن داشته است. برای بررسی این موضوع، نخست محورهای ایدئولوژی جنبش در سال های اولیه مبارزه مورد مطالعه قرار می گیرد و در ادامه، روند دگرگونی های به وجود آمده در آن و نیز علل و پیامدهای این دگرگونی ها تا سال های پایانی جنبش مورد بررسی قرار خواهند گرفت.
جنبش در شرایط بحرانی جنگ جهانی یکم که کشور مورد تاختوتاز دول متخاصم قرار گرفته بود، پا به عرصه نهاد. در چنین شرایطی، مبارزه با بیگانگان، احیای استقلال کشور و نظام مشروطه، به عنوان محورهای اصلی ایدئولوژی سیاسی جنبش مطرح شدند. اما در روند مبارزه جنبش، حوادثی روی داد که نهتنها جنبش را در موضع ضعیفی قرار داد، بلکه آن را از تحقق آرمان های یاد شده نیز مایوس کرد. چنین شرایطی جنبش را به سوی همکاری با بلشویک ها سوق داد. این همکاری سرانجام به تغییر اید ئولوژیک جنبش از مشروطه به «جمهوری شوروی» منجر گردید. چنین تغییری به زیان مشروعیت و پایگاه مردمی جنبش تمام شد و در نتیجه سرکوبی آن را نیز آسان تر کرد.
One of the important problems about the pathology of the Jangali movement is the changes political Ideology which has not been studied yet protperly. In this study، the question is posed that، what changes have happened in the political Ideology of the movement during its seven years combat (1294-1300 A. H.)، and what was theaftermath of these changes. For this purpose، first the ideology of the movement، during the first years of combat، must be taken into consideration. Then، the changes occurred and the causes will be investigated until the end of the movement. In the beginning of the movement، its Ideology consisted of combat against the Foreigners، the revival of the independence and the constitutional system. These elements resulted from the critical situation of the country in the World War I and the disorders caused by it. But because of certain events that resulted in weakening of the movement، they began to collaborate with the Bolshevik forces. This collaboration led to Ideological changes in the movement، from royal constitution to the Soviet Republic that was harmful to its legitimacy and weakened its popular bases.
خلاصه ماشینی:
"نکتۀ دیگر اینکه ، از دیدگاه جنبش ، پادشاه مطلوب در نظام مشروطه ، پادشاهی بود مقتدر ودر این مورد سلاطین آلمان ، اتریش و عثمانی را مثال می زد و اقتدار آنان را نیز ناشی از همبستگی شان با ملت های خود می دانست (روزنامۀ جنگل ، س ١، ش ٢٠، ٣٠رجب ١٣٣٦، صص ١-٦).
وی دربارة علت انتخاب این عنوان برای جنبش می نویسد که چون در آغاز کار، جلسات کمیته در رشت هفته ای یک بار به طور سری تشکیل می شد، ومأموران روس از تشکیل این جلسات آگاه شده بودند، ازاین رو، کمیته پیشنهاد کرد که هر هفته در منزل یکی از اعضا، مجلس روضه خوانی تشکیل شود و در پوشش آن اعضای کمیته نیز کار خود را انجام دهند، زیرا تشکیل مجالس روضه خوانی و عزاداری آزاد بود.
طرح چنین اندیشه هایی بیانگر چرخشی در ایدئولوژی جنبش به سوی بلشویک ها بوده است و اینکه میرزا در این برهه ، فاصلۀ خود را با آن دسته از مخالفان تغییر سلسلۀ قاجار و نیز مخالفان جمهوریت افزایش داده بود.
به عبارت دیگر، جنبش جنگل در پیوند خود با بلشویک ها، از ادبیات سیاسی ـاجتماعی پیشین خود که برآمده از متن جامعه و تاریخ و باورهای اتحاد اسلام و مشروطیت بوده و زمینه های تاریخی پذیرش آن نیز در جامعه وجود داشت ، فاصله گرفته بود."