خلاصه ماشینی:
"دکتر غلامحسین مصاحب و همکارانش هونها را ایلی چادرنشین و از نژادی ناشناخته معرفی کردهاند که از دل آسیای میانه برخاستهاند و «علیرغم شباهت عادات و روشهای جنگی آنها به هونهای سفید و مجارها و مغولها و ترکها، ارتباطشان با این اقوام یا بسیار ضعیف است و یا در مورد مجارها و ترکها مبنای درستی ندارد» (هونها، ۳۳۲۵).
علیرغم نظرهای مختلف و متناقضی که در مورد هونها بیان شده است، بهنظر میرسد آنچه به واقعیت نزدیکتر است این است که آنها را از نژاد مغول باید دانست.
علاوه بر شکل ظاهر دربارۀ دیگر خصلتهای هونها میگویند مردمی وحشی بودند که همه چیز را بر سر راه خود نابود میکردند؛ تا جایی که «آتیلا گفته بود که هرجا توسن او پای بگذارد از آبادی و خرمی نشانی نخواهد بود» (محیططباطبایی، ۱۳۳۵: ۱۱۲)، شیوۀ جنگ و گریز هونها به این صورت بود که در هنگام جنگ پس از اندکی درگیری فرار میکردند و دشمنان خود را به دنبال خود تا جایی میکشاندند و در این هنگام برگشته و شکست سختی به آنها وارد میکردند.
پس از سلسله جنگهایی که بین این دو قوم صورت گرفت و پس از تسلط چینیان بر جادۀ ابریشم، هیونگ نوها در درون دچار اختلاف شدند؛ به اینصورت که دو نفر از آنها بهنامهای «هوهان یه» و «چه چه» برای بهدست آوردن لقب «چان یو» به رقابت و در نهایت دشمنی با هم پرداختند.
پس از مرگ آتیلا امپراطوری او که با اتحاد اقوام نامتجانس تشکیل شده بود از هم پاشید و قبایل زیادی که تا پیش از این مطیع هونها بودند به جنگ با آنها پرداختند."