چکیده:
الاهیات اخلاقی اصطلاحی در حوزهی مسیحیت کاتولیک است و امروز از زیرمجموعههای الاهیات عملی محسوب میشود. الاهیدانان مسیحی با رویآوردن به الاهیات عملی و نگرش انتقادی به عرف سکولار معاصر، میکوشند زندگی مبتنی بر ایمان را ممکن ساخته، راههای عملیاتی برای نجات دین و ایمان از وضعیت بحرانی در شرایط مدرن را به وجود آورند. الاهیات عملی را در حوزهی اسلام، میتوان دانشی دانست که در آن، به مباحث عملی دین (فقه و اخلاق) از منظر کلام و عقلانیت پرداخته میشود و در این راستا، راههای صحیح برای رسیدن به مقاصد دینی را به ما میآموزد. آرا و اندیشههای غزالی و فیض، این دو دانشمند متأله مسلمان، بهرغم تفاوتشان در مذهب، بنابر نیازهای زمانهی خویش طرح گردیده و برخوردار از مبانی عقلی نیز بوده است. این دو اندیشمند در دفاع عملی از دین، روشهای متفاوتی داشتهاند، اما هر دوی آنها امروزه از کسانی محسوب میشوند که دین را تنها نجاتدهندهی بشریت از دامهای اخلاقی، دنیاگرایی و مادیگرایی و انحراف میدانستند.
خلاصه ماشینی:
اگر بخواهیم الاهیات عملی را بر اساس وظایفی که بر عهده دارد تقسیم کنیم ، می توان به این سه حوزه اشاره کرد: الف ) شاخه ای از الاهیات که فعالیت ها و مسؤولیت های کشیشان را که شامل وعظ ، آیین های عبادی ، امور معنوی ، آموزش مسیحی و سرپرستی و مدیریت کلیسا می شود بررسی می کند؛ ب) حوزه ای از الاهیات که موضوع آن حیات کلیسا در زمان کنونی است ؛ ج) رشته ای از الاهیات که تلاش می کند از روش های الاهیاتی برای مطالعه ی وضعیت معاصر و رفتارهای فردی و اجتماعی استفاده کند.
آیا غزالی الاهی دان اخلاقی است ؟ هرچند الاهیات اخلاقی به تجربه ی تاریخی مسیحیت در دنیای جدید معطوف است و آن را بدون توجه به مسائل مربوط به جامعه ی بومی خود، نمی توان به جامعه ی فکری در دنیای اسلام انتقال داد، هسته ی مرکزی موجود در این رویکرد الاهیاتی (که عبارت است از فعال کردن ظرفیت های عملی الاهیات در صحنه ی زندگی انسان معاصر از یک سو و چالش با سکولاریسم در مدیریت زندگی انسان دین دار از سوی دیگر، الاهیات اسلامی آکنده از ابعاد عملی و معطوف به زندگی فردی و اجتماعی است )، در همه ی ادیان ابراهیمی مشترک است و می تواند افق های جدیدی را مبتنی بر آموزه های دینی در صحنه ی مدیریت زندگی به وجود آورد و رقابت ها و یا گفت وگوهای جدیدی را با علوم انسانی آغاز نماید (٤، ص: ١٣٢).
اما همان طور که پیش تر گفته شد، رویکرد الاهیات اخلاقی در دفاع از آموزه های اساسی دین ، عقلی و فلسفی است و طرفه این که غزالی در احیاء، کلام و فلسفه را جز اقسام علوم ذکر نمی کند.