چکیده:
آیه شریفه ﴿... أخرجنا لهم دابة من الأرض تکلمهم ان الناس کانوا بآیاتنا لایوقنون﴾(نمل/82) بسیار پرسش برانگیز، و از جمله آیاتی است که معرکه آرای مفسران است. نوشتار حاضر بر آن است که تبیین نماید این آیه حاکی از وقوع چه رخدادی است، و آیا غرض از آن انذار و دعوت است و یا گواهی و شهادت در دادگاه عدل الهی؛ و منظور از «دابة» انسان است یا غیر انسان، و تکلم او چگونه تکلمی است و مخاطبان او چه کسانی هستند. در پایان بر این اعتقاد تأکید شده است که اصل خروج «دابة الارض» از جمله وعدههای الهی و تحققپذیر است، اما کیفیت آن رازناک است و خداوند آن را در لفافه بیان کرده، و مفسران نیز با بهرهگیری از روایات و قرائن، هر کدام دیدگاههایی را در این زمینه بیان کردهاند.
خلاصه ماشینی:
در آيه ﴿ومن آياته خلق السموات الأرض ومابث فيهمامن دابة وهوعلي جمعهم إذايشاء قدير﴾(شوري/٢٩) منظور از جنبندگاني که در آسمان ها پراکنده اند چيست ؟ مفسران به اين سؤال پاسخ هـايي داده که به برخي از آن ها چنين است ؛ گروهي از مفسران معتقدند که بعيـد نيسـت در آسـمان هـا هـم بررسي آراء مفسران قرآن در بازشناسي مفهوم «دابۀ الارض » / ١١١ موجوداتي باشند که مانند انسان ها راه بروند ولي ما از آن ها اطلاعي نداريم (طبرسـي، ١٣٧٧، ج ٥: ٤٩٦).
/ فصلنامه مطالعات قرآني، سال چهارم ، شماره ١٦، زمستان ١٣٩٢ سپس «الدواب » را به صورت عام بيان کرده ، همان گونه که برخي از مفسران ذکر واژه «انعام » بـه صورت خاص در آيه : ﴿ومن الناس والدواب والانعام...
البته رواياتي که در ذيل ايـن آيـه آمده مصداق «آيات » را انسان هاي کامل و اولياء الله برشمرده براي نمونه در روايتي آمده : بنابراين مفسرين شيعه غالبا با استناد به اين گونه از روايات «دابه » را به مفهوم انسـاني کـه از وظايف اصلي او جدا ساختن صفوف مسلمين از منافقين است مفهوم يابي کرده ، و نيز با استفاده از برخي روايات و استناد به قاعده "جري و تطبيق " مصداق «دابۀ» را حضرت علي(ع ) مـيداننـد، و دليل نامگذاري به «دابه » را از آن جهت ميدانند که «دابـه » بـه معنـي "مايـدب علـي الأرض " ١١٤.