چکیده:
مقاله حاضر به بررسی روش فقه الحدیثی سید مرتضی در تاویل روایات - در کتاب امالی - می پردازد. سید مرتضی در کتاب امالی تصریح کرده که هرگاه خبر از قسم خبر واحد باشد که علم آور نیست و ظاهری متفاوت و مخالف با مطلب معلوم و قطعی داشته باشد، در صورت امکان، باید ظاهر آن را به گونه ای تاویل کرد که موافق و مطابق با حق و واقع باشد، در غیر این صورت رد این خبر و باطل دانستن آن واجب است. او از روش های گوناگونی در تاویل و تبیین روایات بهره گرفته است؛ از جمله: حمل حدیث بر معنایی خلاف ظاهر، کنایی و تمثیل و... با استناد به قرینه های متصل و منفصل، حمل لفظ بر مجاز با قرینه های مختلف، بهره گیری از محسنات لفظی و معنوی در تاویل روایات، حمل لفظ از معنای مصطلح شرعی به معنای لغوی، حمل حدیث بر اشتباه و توهم راوی. او به کارگیری روش های دقیق عقلی و بهره گیری از جنبه های ادبی، اصولی را برای درک و فهم دقیق تر احادیث پی ریزی کرد.
خلاصه ماشینی:
حمل بر مجاز لغوی یکی از اقسام مجاز، مجاز لغوی است که گونههای بسیار دارد که به برخی از این دست مجازها در کلام سیدمرتضی اشاره میکنیم: الف) علاقه تسمیه شیء به اسم غیر در ذیل این حدیث: روی ابوهریره عن النبی9 أنه قال: «إن احب الاعمال إلی الله عزوجل أدومها و إن قل، فعلیکم من الاعمال بما تطیقون، فإن الله لا یمل حتی تملوا»: ابوهریره از پیامبر9 نقل کرده است که ایشان فرمودند: «محبوبترین اعمال نزد خداوند متعال بادوامترین آنهاست، اگرچه اندک باشد، به شما توصیه میشود اعمالی را که در حد توان شماست انجام دهید» (سید مرتضی، ج1: 80) در مورد وصف خداوند متعال به ملالت وجوه مختلف را مطرح کرده است؛ در وجه دوم میگوید: «میتواند معنای حدیث این باشد که خداوند متعال هرگز بر شما خشم نکرده و شما را دور نمیکند، مگر اینکه شما انجام کارها برای او را رها کرده و از درخواست نیازهایتان از او و کشش به جود و کرم او در نیازهایتان روی بگردانید، این دو کار را ملل و خستگی نامید، اگرچه حقیقتا این دو کار ملالت و خستگی نیستند، بر اساس روش اعراب در نامیدن چیزی به اسم غیر در صورتی که در برخی از وجوه این دو با هم مشترک باشند.