چکیده:
مقاله حاضر به یکی از مسایل الاهیات اجتماعی با عنوان تمثیل های جامعه شناسانه پرداخته است . الاهیات اجتماعی به رشته ای اطلاق میشود که تلاش میکند تا نقطه نظرات و دیدگاههای رهبران دینی (خداوند، پیامبران و امامان) در زمینه حیات اجتماعی انسان و مسایل و لوازم و عوارض ذاتی و عرضی مرتبط با آن را از طریق پژوهش در متون دینی روشن سازد. این قبیل پژوهش ها به غایت ضروری و با اهمیت اند زیرا دیدگاه رهبران دینی برای بهبود زندگی جمعیمان را به ما میآموزند و تکمله ای بر پژوهش های فلسفی (فلسفه اجتماع) و پژوهش های تجربی (جامعه شناسی) محسوب میشوند. این پژوهش ها در عین حال میتوانند، گامی در مسیر دستیابی به نظریه اجتماعی اسلامی در نظر گرفته شوند. تحقیق در مسئله تمثیل های جامعه شناختی در متون دینی کاری نو و بیسابقه است . در این تحقیق ، سه دسته از تمثیل ها در قالب تمثیل های انداموارهای، تمثیل های مکانیکی و تمثیل های میدانی، استخراج و شرح داده شدهاند. اگرچه این تمثیل ها، در متون اسلامی متعددی موجود بودهاند، ولی هیچگاه با رویکردی جمعی و جامعه شناسانه مورد بررسی قرار نگرفته اند. نوآوری مقاله حاضر نیز در همین نگرش جامعه شناسانه به این متون و شرح و توضیح آنها میباشد. این تحقیق و نظایر آن، پای متون اجتماعی اسلام را به زندگی روزمره جمعی ما باز کرده و زمینه بهرهگیری از آنها در بهبود اوضاع و شرایط مختلف اجتماعی را فراهم میآورند. تعدد و تکثر تمثیل های جامعه شناختی در متون دینی در عین حال حاوی این نکته است که حیات اجتماعی انسان دارای واقعیتی کاملا غامض ، مبهم ، و پیچیده است که تنها از طریق تشبیه و تمثیل و استعاره میتوان از موجودیت آن پرده برداشت .
خلاصه ماشینی:
منابع اهل سنت که احادیث این تمثیل ها را نقل کرده اند عبارتند از: (کتاب المصنف ، ابن ابی شیبه کوفی (م ٢٣٥ هـ)، ١٤٠٩، ج ٨، ص ١٤٢؛ کتاب المسند، احمد بن حنبل (م ٢٤١ هـ)، بی تا، ج ٤، ص ٢٦٨؛ الصحیح ، محمد بن اسماعیل بخاری (م ٢٥٦ هـ)، ١٤٠١، ج ٧، ص ٧٧؛ الصحیح ، مسلم بن حجاج نیشابوری (م ٢٦١ هـ)، بی تا، ج ٨، ص ٢٠؛ مسند شامییین ، سلیمان بن احمد طبرانی (م ٣٦٠ هـ)، ١٤١٧، ج ١، ص٢٩٤؛ طبقات المحدثین ، عبدالله بن محمد حیان (م ٣٦٩ هـ)١٤١٢، ج ٤، ص ٢٢٨؛ ذکر اخبار الاصبهان ، ابی نعیم احمد بن عبدالله اصبهانی (م ٤٣٠ هـ)، ١٩٣٤، ج ٢، ص ٦٢؛ حدیث خیثمه ، خیثمه بن سلیمان (م ٤٣٤ هـ)، ١٤٠٠،ص ٧٤؛ مسند الشهاب ، محمد بن سلامه القضاعی (م ٤٥٤ هـ)، ١٤٠٥، ج ٢، ص ٢٨٣؛ السنن الکبری ، بی تا، ج ٣، ص ٣٥٣؛ و نیز الاربعون الصغری ، ١٤٠٨، ص ١٥٠؛ احمد بن حسین بیهقی (م ٤٥٨ هـ)؛ امثال الحدیث المرویۀ عن النبی (ص )، ابوالحسن بن عبدالرحمان الرامهرمزی (م ٥٧٦ هـ)، ١٤٠٩، ص ٨٢؛ تاریخ مدینه دمشق ، ابن عساکر دمشقی (م ٥٧١ هـ)، ١٤١٥، ج ٢٢، ص ١٦٨؛ النهایۀ، ابن اثیر (م ٦٠٦ هـ)، ١٣٦٤، ج ٢، ص ١٢١؛ لسان العرب ، ابن منظور مصری (م ٧١١ هـ)، ١٤٠٥، ج ١٤، ص ٢٦٢؛ تفسیر القرآن العظیم ، ابوالفداء اسماعیل بن کثیر (م ٧٧٤ هـ)، ١٤١٢، ج٢، ص٣٨٣؛ فتح الباری فی شرح صحیح البخاری ؛ شهاب الدین بن حجر عسقلانی (م ٨٥٢ هـ)، بی تا، ج١٠، ص ٣٦٧؛ کنز العمال ، علاءالدین متقی هندی (م ٩٧٥ هـ)، ١٤٠٩، ج ١، ص ١٥٣).