چکیده:
روش طبقهبندی احادیث متأثر از نظام طبقهبندی در هر دورهای است که مؤلفان کتب با در نظر گرفتن روشهای مرسوم در عصر خویش به طبقهبندی احادیث میپردازند. کلینی جزء محدثانی است که در طبقهبندی احادیث کتاب شریف «کافی» از روش طبقهبندی عصر خود یعنی طبقهبندی مفهومی آموزههای حدیثی بهره گرفته است. اصل انتخاب و گزینش مفاهیم کلیدی کافی نیز مبتنی بر ضرورتها و مسائل مطرح در زمان تألیف آن است. مهمترین محورهایی که از مقدمه کافی قابل استخراج هستند عبارت است از: عقل و جهل، فضل علم، ضرورت تمسک به سنت و قرآن، توحید، نبوت و امامت، آداب و فرائض و احکام. کلینی با تکیه بر نقش ابزاری عقل، بر تمسک به کتاب و سنت و اخذ معارف از آنها تأکید دارد و کتاب و عقل و جهل و فضل علم را مقدمهای بر مباحث توحید، امامت و اخلاق و احکام قرار داده است. کلینی جامع حدیثی خویش را به شیوه درختی از کل به جزء یا از اصل به فرع تنظیم کرده است.
خلاصه ماشینی:
کلینی با تکیه بر نقش ابزاری عقل ، بر تمسک به کتاب و سنت و اخذ معارف از آنها تأکید دارد و کتاب و عقل و جهل و فضل علم را مقدمه ای بر مباحث توحید، امامت و اخلاق و احکام قرار داده است .
(حجت ، ١٣٨٨، ص٣٤) اما در اساس تقسیم بندی کافی به سه کتاب اصول ، فروع و روضه توسط خود کلینی صورت نگرفته است و حتی تا چندین سده پس از کلینی نیز چنین تقسیم بندی شناخته شده نبوده است .
(عراقی ، ١٣٥٨، ص٢٧؛ خاکساری ، ١٣٦٩، ص٢٠) برخی این قاعده را به عنوان تعریف علم طبقه بندی نیز در نظر گرفته اند.
کلینی در کتاب فضل العلم در ضمن باب «الرد الی الکتاب و السنه » تأکید دارد که هر چیزی در کتاب و سنت است که از کنار هم قرار دادن این مطالب می توان دریافت که عقل ابزاری برای کشف معارف دینی است و برخلاف جریان های موجود در عصر کلینی نمی توان نقشی مستقل برای آن در نظر گرفت .
علاوه بر کتبی که جهت گیری کلی آنها بحث احادیث مختلف است برخی از کتب حدیثی دیگر مانند کافی نیز به این موضوع توجه داشته اند.
وی محورهای عقل و جهل ، فضل علم ، ضرورت تمسک به سنت و قرآن ، توحید، نبوت و امامت ، آداب و فرائض و احکام را در مقدمه بیان می دارد که این محورها در اصل کتاب در ضمن کتب مختلف شکل یافته است .