چکیده:
صراط مستقیم یکی از موضوعات چالشبرانگیزی است که پیوسته در حوزههای مختلف، مورد توجه محققان، صاحبنظران و مفسران بوده است. در این میان، محییالدین عربی و عارفان پس از او عنایت ویژهای به این موضوع، نشان دادهاند. هدف این مقاله، تحلیل دیدگاه عرفانی ابنعربی و برخی از شارحان نظریههای عرفانی او دربارة صراط مستقیم است که با توجه به رویکرد عرفانی به آیۀ 56 سورۀ هود مطرح شده است. این تحقیق به صورت توصیفی- تحلیلی انجام گرفته است. محورهای مورد بحث در آن، انقطاع عذاب از جهنمیان بدون خروج از جهنم و نیز تقسیم صراط مستقیم به سلوکی و وجودی، و تفاوت قایل شدن میان "الصراط المستقیم" (صراط الله) و "صراط مستقیم" (صراطهای ربها) است. یافتههای این جستار، گویای این است که براساس نظر عارفان صراط مستقیم وجودی که در قوس نزولی خلقت قرار دارد، بدون هیچگونه تمایز و تفاوتی مربوط به همۀ موجودات است، در حالیکه "صراط مستقیم سلوکی" به قوس صعودی خلقت مربوط میشود و تنها به انسانها اختصاص دارد. درواقع، نهتنها وجه تمایز انسانها از سایر موجودات است، بلکه تعیین کنندۀ مقام و مرتبۀ هر انسانی در راه رسیدن به کمال انسانی است. همچنین، بهدلیل سابق بودن رحمت خدا بر غضب او سرانجام، عذاب از اهل نار برداشته خواهد شد، و با وجود بودن در جهنم، از آلام و عذاب آن، رهایی مییابند.
Straight Way is a challenging issue which has been attended to in various fields by the researchers، experts and commentators. Mystics، especially Muhyiddin Arabi and the mystics after him، have paid special attention to this issue. The purpose of the present study was to analyze the mystical perspective of Ibn Arabi and some commentators of his mystical theories on Straight Way which have been proposed with regard to the mystical approach to verse 56 of Hud Surah. This study was a descriptive-analytical study. Interruption in the punishment of hell residents without departing from hell، the division of Straight Way to Behavioral and Existential، and the distinction between "the Straight Way" (Allah`s way) and "Straight Way" (god`s way) were among the topics discussed in this study.
The findings of this inquiry indicated that، according to the opinion of mystics، the Existential Straight Way existing in the Descending Arc of creation is related to all entities with no distinction and differences; while، "the Behavioral Straight Way" is related to the Ascending Arc of creation and is restricted to humans; it is what distinguishes humans from other creatures and also determines the position of each human being in achieving human perfection. In addition، punishment is eventually removed from hell residents because the mercy of God is prior to his wrath; despite their residence in hell، the residents are released from its pains and punishments.
خلاصه ماشینی:
"روایاتی از ایـن قبیـل کـه از یک سو مبتنی بر ذوبطون بودن قرآن کریم میباشند و از سوی دیگر، ویژگی خاص قرآن مجید که استفاده از زبان رمز، اشاره ، الفاظ و عبارات مجازی است و امام صادق (ع ) به آن چنین اشاره فرموده اند: «قرآن مشتمل بر عبارات ، اشارات ، لطـایف و حقـایق اسـت » [٢٨؛ ج ٧٥، ص ٢٧٨]، زمینه ساز شیوه ای در تفسیر شد که بـه تفسـیر عرفـانی مشـهور شـده است و آثار بسیاری در این زمینه به وجود آمده که از آن جمله : تفسـیر سـهل تسـتری، تفسیر نسفی، حقائق التفسیر سلمی، تفسیر عبدالرزاق کاشانی شارح فصوص الحکم که بـه جهت هم سویی با آموزه های محییالدین ابـن عربـی معمـولا بـه غلـط بـه او نسـبت داده میشود و نیز اعجازالبیان فی تفسیر ام القرآن صدرالدین قونوی، تفسـیر لطـائف الاشـارات قشیری، عرائس البیان روزبهان بقلی شیرازی، فـواتح الالهیـه و مفـاتیح الغیبیـه نخجـوانی، روح البیان حقی بروسوی، بحرالمدید ابن عجبیه ، محیط الاعظم و البحرالخضـم سـیدحیدر آملی، کشف الاسرار میبدی، تفسیر بیان السعاده گنابادی، تفسیر منظـوم صـفی علیشـاه و مخزن العرفان سیده نصرت امین اصفهانی و ..."