چکیده:
«تاریخ بغداد» نوشته خطیب بغدادی (م. 463)، یکی از منابع مهم اهل سنت در شرح حال نگاری است که زندگانی امام کاظم علیه السلام را نیز در بر دارد. آنچه این کتاب در باب زندگانی امام کاظم علیه السلام درج کرده، در منابع پسینی بسامد بسیاری یافته و منابع بسیاری از شیعه و سنی با اتکای «تاریخ بغداد» گزارشهایی را از زندگانی امام کاظم علیه السلام نقل کردهاند. این نوشتار، با بررسی نه روایت اختصاصی «تاریخ بغداد» در زمینه زندگانی امام کاظم علیه السلام، ضمن بررسی منابع خطیب بغدادی در ارائه گزارشهای مربوط به زندگانی امام، به نحو راهیابی و ادامه حیات این روایات در منابع نگارش یافته پس از «تاریخ بغداد» میپردازد و سیر تطور این اخبار و نحوه راهیابی آن به منابع شیعه و سنی، و میزان گسترش آن تا قرن یازدهم را پی میگیرد. بررسیهای صورت گرفته نشان میدهد که اکثر منابعی که احادیث مختص به زندگانی امام کاظم علیه السلام را از «تاریخ بغداد» اقتباس نمودهاند، با توجه به گرایشهای مذهبی خود به تغییراتی در آن دست زدهاند و گاه یک روایت را به صورت کامل کنار گذاشته اند.
خلاصه ماشینی:
حدیث اول : اخبرنا الحسن بن أبی بکرأخبرنا الحسن بن محمد بن یحیی العلوی حدثنی جدی قال : کان موسی بن جعفر یدعی العبدالصالح من عبادته و اجتهاده ، روی اصحابنا أنـه دخل مسجد رسول الله فسجد سجدة فی اول اللیل و سمع و هو یقول فـی سـجوده عظـم الذنب عندی فلیحسن العفو عندک یا اهل التقوی و یا اهل المغفـره فجعـل یرددهـا حتـی اصبح و کان سخیا کریما.
نتیجه بررسی : سه نفر از نویسندگانی که این حـدیث را بـدون واسـطه از تـاریخ بغـداد گرفته اند اهل سنت و چهار نفر شیعه هستند و این منابع را به چند روش نقل کرده اند: - ذهبی نویسنده سیر اعلام النبلاء، سند حدیث را کامل آورده ، اما بخـش مربـوط بـه عبادت امام کاظم ٧ را حذف کرده شاید به این بعد اخلاقی حضرت بی توجه بوده است .
حدیث دوم : اخبرنا الحسن حدثنی جدی حدثنا اسماعیل بـن یعقـوب حـدثنی محمـدبن عبدالله البکری قال : قدمت المدینه اطلب بها دینا فأعیانی فقلت لوذهبـت الـی ابـی الحـسن موسی بن جعفر فشکوت ذلک الیه فأتیته بنقمی فی ضیعته فخرج الی و معه غلام له معـه منسعف فیه قدید مجزع لیس معه غیره فأکل و اکلت معه ثم سألنی عن حـاجتی فـذکرت له قصتی فدخل فلم یقم الا یسیرا حتی خرج الی فقال لغلامه اذهب ثم مدیده فـدفع الـی صرة فیها ثلاثه مائة دینار ثم قام فولی فقمت فرکبت دابتی و انصرفت .