چکیده:
در تاریخ سدههای میانه، سرزمینهای خلافت عباسی با جنبشی دینی، اجتماعی، فلسفی و سیاسی روبهرو شدند که از نظر قدرت سیاسی رقیب دستگاه خلافت بغداد گردید. اسماعیلیان؛ یعنی معتقدان به امامت اسماعیل بن جعفرu، پس از مبارزهای طولانی در نقاط مختلف جهان اسلام، با تشکیل حکومت فاطمیان در شمال آفریقا به سلطه سیاسی دست یافتند و در سال 297 هجری به طور رسمی خلافت خود را آغاز کردند. این مقاله با تکیه بر درکی از مفهوم عینیت تاریخی و با نقد درونی و بیرونی گزارشهای مورخان ساکن سرزمینهای شرقی خلافت عباسی را که تحت سیطره سیاسی و عقیدتی عباسیان بودند نشان داده است گرایشهای سیاسی و عقیدتی، مکان رشد و نمو و هویت فردی و خانوادگی مورخان بر گزارشهای آنان از حکومت فاطمیان تأثیر گذاشته و باعث بدبینی عمومی نسبت به فاطمیان شده است.
خلاصه ماشینی:
این مقاله با تکیه بر درکـی از مفهوم عینیت تاریخی و با نقد درونی و بیرونی گـزارشهـای مورخـان سـاکن سرزمین های شرقی خلافـت عباسـی را کـه تحـت سـیطره سیاسـی و عقیـدتی عباسیان بودند نشان داده است گرایش های سیاسی و عقیدتی ، مکان رشد و نمـو و هویت فردی و خانوادگی مورخان بر گزارشهای آنـان از حکومـت فاطمیـان تأثیر گذاشته و باعث بدبینی عمومی نسبت به فاطمیان شده است .
در ایـن پـژوهش مـی خـواهیم دریـابیم حضور در سرزمین های خلافت شرقی که غلبه فکری و سیاسی از آن عباسیان اسـت چـه / تأثیری بر تاریخ نگاری و گزارش های تاریخی درباره دولت فاطمیان داشته است ؟ منابعی که به معرفی تاریخ فاطمیان می پردازند، با توجه به موقعیت جغرافیـایی جهـان اسلام به دو دسته مورخان شرق و مورخان غرب قلمرو حکومت اسلامی تقسیم می شـوند.
ابن ندیم در کتاب الفهرست ، فقط به بیان روایـت هـای مختلـف در این موضوع می پردازد و نظر قطعی بیان نمی کند اما بیان گزارش های مختلف ، نشان دهنده عقیده وی نیز اسـت ؛ زیـرا وی فقـط روایـت هـایی را مـی آورد کـه نسـب فاطمیـان را رد می کنند.
به هر حال با توجه بـه ایـن کـه یکـی از اهداف این مقاله ، نقد بیرونی راوی است نگاهی به زندگی و گرایش های فکری و سیاسـی آنان می کنیم : طبری به تشکیل فاطمیان اشاره می کند و روایت هایی درباره نسب ایشان بیـان مـی - کند اما روایت های طبری دارای ابهاماتی است .