چکیده:
ابن خرداذبه (ح. 272 هـ . ق) و ابن رسته (290 هـ . ق) پیش از ابن فقیه به عجایبنگاری به عنوان یکی از گونههای جغرافیانگاری وصفی در جهان اسلام توجه کردند اما ابنفقیه در البلدان،علاوه بر توجه به اطلاعات تاریخی و جغرافیایی، برای اولین بار در سطحی وسیع به عجایبنگاری پرداخت. پژوهش حاضر میکوشد با روشن ساختن مواد گوناگون عجایب نگاری، تقسیمبندی انواع عجایب، شیوه معرفی عجایب در البلدانو بررسی منابع ابن فقیه و افرادی که از مطالب وی استفاده کردهاند به تبیین جایگاه البلدان در سیر تاریخی عجایب نگاری در تمدن اسلامی بپردازد. بررسیها نشان میدهد ابن فقیه از طرفی سنت نگارش عجایب سرزمینها را ادامه داد و از طرف دیگر با تکیه بر منابع پیشین و جمعآوری اطلاعات از مناطق مختلف بهویژه ایران بر رونق عجایب نگاری افزود. به همین دلیل البلدان پیشدرآمدی بر عجایبنگاریهای قرون بعدی است.
خلاصه ماشینی:
٤ با توجه به این که ابن ندیم ، العجائب الاربعه را زیرمجموعـه کتاب های مربوط به اخبار سرزمین ها قرار می دهد و عجائب البحر را در گـروه کتـاب هـای مربوط به نقل داستان ها و قصه ها جای می دهد، می توان گفت که حجم اطلاعات مربـوط به عجایب ب و غرایب سرزمین ها در آن دوره به اندازه ای بـوده اسـت کـه نویسـنده تـرجیح می دهد تا درباره هر یک از آنها، کتاب جداگانه ای بنویسد.
٢٠ بر اساسس اطلاعات موجود، ابن فقیه ، نویسنده دو کتاب به نام های «البلدان یا اخبـار البلدان» وو «ذکر شعراء المحدثین و البلغا منهم و المعجمین » بوده اسـت ٢١ امـا در نسخة خططی ی البلدان که در مشهد موجود است ابـن فقیـه ، خـود را نویسـنده کتـابی دربـارة عجایب می داند و می نویسد: و قد ذکرنا اخباره فی کتاب العجائب .
همان گونه که گفته شد، سخن گفتن از طلسم از مواردی بود که ابن فقیه به آن علاقـه داشت او نمک زارهای روستای فراهـان را یکـی از عجایـب منطقـه جبـال مـی دانـد و در / توصیف آنن می نویسد: آن شبیه دریاچه ای است که درازایش چهار فرسنگ و پهنـایش نزدیـک بـه یک فرسنگ است .
٦٣ بخشی ی از عجایب نگاری در البلدان به حیوانات اختصاص دارد که در نوع خـود جالـب است ؛ زیرا تا قبل از ابن فقیه ، نشانی از این گونه اطلاعات در دیگر منابع جغرافیای نیسـت .