چکیده:
بهبود بهره وری به مفهوم استفاده کاراتر و اثربخش تر از نهاده یا نهاده های تولید، مهم ترین هدف اقتصادی هر کشوری است. اولین قدم برای بهبود هر متغیر اقتصادی نیز شناخت دقیق وضعیت جاری آن است. در اقتصاد ایران، مطالعات مختلفی، بهره وری را در سطح کلان برآورد کرده اند اما به علت عدم تناسب پیش فرض های حاکم بر اندازه گیری این شاخص ها با شرایط اقتصاد ایران، اختلاف زیادی در ارایه تصویر بهره وری اقتصاد ملی با هم دارند. در این مطالعه سعی بر آن بود که درچهارچوب روش شناسی اقتصاد نهادی، شاخص هایی برای اندازه گیری بهره وری اقتصاد ملی ارایه شودکه با شرایط اقتصاد ایران متناسب باشد. بدین منظور، سنجه هایی برمبنای تعریف بهره وری و الهام گیری ازمعاهده جهانی علم بهره وری برای اندازه گیری بهره وری اقتصاد ملی پیشنهاد و با استفاده از آمارهای موجود، تصویری از وضعیت بهره وری در سطح اقتصاد ملی طی سال های 1352 تا 1387 ارایه شد. نتایج حاکی از آن است که شاخص بهره وری کل عوامل بر اساس ستانده تولید ناخالص ملی(که معیار کارایی را تامین می کند) با رشد اندکی روبرو است(18 درصد رشد طی 34 سال) اما بر اساس دیگر خروجی ها(که معیار اثربخشی را لحاظ می کنند) در حال کاهش است.
خلاصه ماشینی:
در بخشهای بعد، بر اساس مراحل تعیینشده برای استخراج شاخصهای بهرهوری، برخی سنجههای آن مطرح و با استفاده از آمارهای موجود تصویری از وضعیت بهرهوری در سطح اقتصاد ایران ارایه میشود.
(Mogens & Mogens, 2003, 9) Peter Drucker Organization for Economic Co-Operation and Development(OECD) Total Factor Productivity غیررسمی) جامعه مورد مطالعه است.
Single Factor Productivity Measures Multifactor Productivity (MFP) Measures جدول1: نمونههایی از رایجترین سنجههای بهرهوری رجوع شود به تصویر صفحه مأخذ:(OECD, 2001, 13) این شاخصها شاید در کشورهای توسعهیافته، شرط اثربخشی را نیز محقق کنند چرا که در آن کشورها، الزامات نهادی برای تخصیص بهینه منابع در راستای اهداف جامعه و بر اساس سازوکارهای بازار فراهم شده است.
همچنانکه قبلا گفته شد، خاستگاه مبانی نظری این شاخصها، کشورهای توسعهیافته است که در آنها، نهادهای لازم برای انطباق کارایی با اثربخشی بهمرور زمان شکل گرفته است، بنابراین تحقق شرط کارایی، اثربخشی را نیز به صورت غیرمستقیم محقق میکند اما استفاده از این شاخصها برای کشورهای در حال توسعه از جمله ایران که لزوما، کارایی و اثربخشی همراستا نیستند، باید با شاخصهای کنترلی همراه شود.
در این پژوهش سعی بر آن است که از طریق وارد کردن متغیر نفت و گاز (مقدار یا ارزش آنها) بهعنوان یکی از ورودیها و لحاظ خروجیهایی غیر از تولید ناخالص داخلی در اندازهگیری شاخص بهرهوری، تا حدودی وضعیت اثربخشی منابع مورد استفاده در اقتصاد ایران به تصویر کشیده شود.
به عبارت سادهتر، بهرهوری اقتصاد ملی معیاری است برای اندازهگیری اینکه تا چه میزان از منابع در راستای اهداف جامعه استفاده شده است.