چکیده:
این مقاله با هدف اثبات برداشت پذیری ابن عبری مؤلف تاریخ مختصرالدول از منابع درجه اول تاریخ فلاسفه و حکماء به
ویژه دو کتاب عیونالانباء فی طبقاتالاطباء و تاریخالحکماء نگاشته شده است. ابنعبری به هنگام یادکرد بزرگان دانش پزشکی به جز
چند تن پزشک که در بخشهای پایانی کتاب تاریخ او آمد؛ شکل کامل یا ناقص و کوتاه شده از منابع فرایاد، برداشت کرده است. در این
مقاله پس از مقدمه کوتاهی از زندگی و آثار او، نخست مدخل مربوطه یاد شده و سپس برداشتگاه نویسنده با یادکرد شماره صفحه
منبع یادآوری میشود. چون این کتاب از سوی عبدالمحمد آیتی به زبان فارسی برگردان شده است، برای کاربری بیشتر خوانندگان
پارسی زبان، با انجام شماری تغییرات از همان ترجمه نقل قول گردید. البته این مقاله تنها به یادکرد پزشکان تاریخ تمدن اسلامی تا قرن
هفتم هجری بسنده کرده است.
خلاصه ماشینی:
"در بخش تاریخ پزشکی نیز چنانکه در سخن آغازین گفته شد، به جز چند تن پزشک فرجامین که از آن یاد خواهیم کرد، دیگر بخشهای پزشکی نگاشت رونویسی چکیده یا مفصل تاریخ الحکماء ابنقفطی و عیون الانباء ابن ابی اصیبعه است.
چون دقیقترین تاریخ پزشکینگاشت تمدن اسلامی کتاب ابن ابیاصیبعه است که سندیت و دقت علمی آن از تاریخالحکماء ابنقفطی نیز بیشتر است؛ به کوتاهی زندگیاش یاد میشود.
او را پرسیدند سبب این چه بود؟ گفت: این زن را به هنگام جماع، در اثر حرکت و گرم شدن تن، خلط رقیقی به سوی اعضا آمده بود، ولی چون حرکت به پایان رسید باقیماندههای آن در درون اعضاء منجمد شده بود و آن را هیج چیز حل نمیکرد، مگر حرکتی همانند آن حرکت، تا بار دیگر حرارت به همه جا منبسط شود و آن باقیمانده منجمد شده را حل کند و بیمار شفا یابد.
رشید که همچنان بد و بی راه میگفت: پرسید: کجا بودهای؟ جبریل گفت: اگر امیرالمؤمنین دشنام دادن به مرا واگذارد و بر پسر عم خود ابراهیم بن صالح گریه کند، بسی بهتر خواهد بود.
ابن عبری این بخش را بسیار شتاب زده و در ادامه مدخل سلمویه آورده که نشانه اشتغالات فراوان و شتاب برای پایان دادن تألیف کتاب خود و البته بر اساس این دو منبع در تاریخ پزشکی است.
6. ابنجلجل و قاضی ساعد اندلسی و بیهقی و ابن ابی اصیبعه از او یاد نکردهاند، ابنقفطی نیز ذیل مدخل عیسای طبیب، ص 342، او را از اطبای ایام مقتدر شمرده و در ص 344 با ضبط عیسی بن یوسف یادکردش را آورده است."