چکیده:
نسخه مهم هفت اورنگ سلطان ابراهیم میرزا از نمونه های بی بدیل هنر نگارگری است که توسط هنرمندان مکتب مشهد مصور شده است. داستان نجات حضرت یوسف (ع) از چاه، یکی از موضوعات مثنوی هفت اورنگ است که توسط نگارگران آن زمان به تصویر کشیده شده است.
در این مقاله به روش توصیفی - تحلیلی به تطبیق و مقایسه اشعار جامی در مثنوی «یوسف و زلیخا»ی هفت اورنگ با نگاره «نجات حضرت یوسف از چاه» منسوب به مظفر علی، پرداخته شده است. این تحقیق در صدد پاسخ به این پرسش ها است: الف. آیا ادبیات و شیوه بیان ادبی جامی در هفت اورنگ بر تصویر سازی نگاره نجات حضرت یوسف از چاه تاثیر گذار بوده است؟ ب. تطابق تصاویر مصور شده با متن اشعار بر اساس معیار کمی به چه میزان است؟ به این منظور نگاره «نجات یوسف از چاه» منسوب به مظفر علی، به عنوان یکی از نمونه های این نسخه انتخاب شد. یافته های این تحقیق حاکی از آن است که نگاره های ذکر شده با اشعار جامی 22 درصد تطابق دارد و به میزان 78 درصد عدم تطابق اشعار با نگاره های یاد شده وجود دارد که نشان دهنده آزادی عمل نگارگران در تصویر گری داستان ذکر شده، عدم سر سپردگی آنان به شعر، استفاده از قوه تخیل خود و بهره گرفتن از محیط پیرامون و آنچه دیده اند، در خلق این آثار است.
Haft-Owrang is one of the poems of the Ninth-Century poet، Abdol-Rahman Jami. An important illustrated version of Haft Owrang is called Sultan Ibrahim Mirza`s Version that is a master piece of Miniature، which has been illustrated by the artists of Mashhad school. The story of “Saint Josef's Survival from the Well” is one of the Haft-Owrang`s subjects illustrated by artists at the time.
This paper is going to compare Jami's poems with the paintings of "Saint Josef`s survival from the well"، attributed to Mozafar–Ali by descriptive-comparative method. It studies whether the literary style and figures of speech of Jami have affected the illustration of this painting، and measures the percentage of this influence through quantitative scales. It concludes that 22% of paintings are in line with the poems، while 78% of them are not. This shows the freedom of illustrators in their act of illustrating، their independency towards the poems، and their use of imagination، environment، and visage in creation of these works.
خلاصه ماشینی:
دانشيار پژوهش هنر، دانشگاه شاهد، تهران، ايران دريافت : ٩٢/٧/١٦ پذيرش: ٩٢/١١/٢٨ چکيده نسخة مهم هفت اورنگ سلطان ابراهيم ميرزا از نمونه هاي بي بديل هنر نگ ارگري اس ت ک ه توس ط هنرمن دان مکتب مشهد مصور شده است .
ه دف از اي ن مقاله ، تطابق اشعار جامي با نگارة نجات حضرت يوسف از چاه و ارزيابي تأثير اين اشعار بر تصويرگري داستان ذکرشده، به منظور شناسايي ميزان تغييراتي است که نگارگر در ترجمان تصويري شعر انجام داده است .
آيا ادبيات و شيوة بيان ادبي جامي در هفت اورنگ بر تصويرسازي نگارة «نجات حضرت يوسف از چاه» تأثيرگذار بوده است ؟ ٢.
٢. مهدي حسيني نيز در مقالة «هفت اورنگ جامي به روايت تصوير» (١٣٨٥)، به بررسي تصويري نسخة هفت اورنگ پرداخته ، در ابتدا، هفت مثنويي که هفت اورنگ از آن گرفته شده است ، معرفي و سپس خلاصه اي از زندگي نامة ابراهيم ميرزا و تاريخ حکومت وي بيان و به طور کلي ، به ويژگي هاي مکتب تبريز و نگارههاي اين نسخه اشاره شده است ؛ اما تطابق نگارهها با اشعار جامي مورد بررسي قرار نگرفته است .
گفتني است پيش از اين مقاله ، پژوهش مستقلي پيرامون تطبيق اشعار جامي در هفت اورنگ با نگارة «نجات يوسف از چاه» انجام نپذيرفته است و ما در اين جستار به مطابقت دو متن شعري و تصويري خواهيم پرداخت .