چکیده:
در این مقاله عدالت از دیدگاه اسلام و مکتب سودگرایی بررسی و سپس مقایسه میشود. ابتدا به تعریف و ضرورت عدالت و انواع آن در اسلام اشاره شده است: عدالت قرار دادن هرچیزی در جای مناسب خود است. خداوند بهدلیل آنکه کامل مطلق است، همۀ اوامرو نواهی او عادلانه محسوب میشود. همچنین لازمۀ عدالت، آگاهی و شناخت همۀ نیازهای انسان و پاسخهای مناسب آن است که تنها خداوند چنین علمی را دارد، خاستگاه عدالت و حاکم بر نیکویی عدالت و تشخیص مصادیق آن، عقل و ارادۀ الهی است. عدالت از نظر اسلام با عدالت و حد وسط ارسطویی تفاوت دارد. سپس دربارۀ اصل عدالت در سودگرایی بحث و بررسی میشود و اثبات شده است که استدلال اصل عدالت در این مکتب صحت و اتقان لازم را ندارد و اجرای آن در مورد اعمال و قوانین با مشکلات زیادی مواجه خواهد شد. نتیجه آنکه در مقام مقایسه، تعریف عدالت از نظر اسلام بهترین تعریف و تشخیص مصادیق عدالت تنها از طریق خداوند متعال مقدور است.
خلاصه ماشینی:
سپس دربارٔە اصل عدالت در سودگرايي بحث و بررسي مي شود و اثبات شده است که استدلال اصـل عـدالت در اين مکتب صحت و اتقان لازم را ندارد و اجراي آن در مورد اعمال و قوانين با مشکلات زيـادي مواجـه خواهـد شـد.
دليل اينکه خدا هيچ کار زشت و ظالمانه اي انجام نميدهد و تمام افعال او، متصـف بـه صفت عدل خواهد بود، اين است که فاعلي که به عمل زشت و ظالمانه دست ميزند يـا از قبح و زشتي آن آگاه نيست يا به اعمال ظالمانه نيازمند است تا نيـازي از نيازهـاي خـود را برطرف کند يا صفاتي نظير کينه توزي، حسادت و احساس حقارت ، موجب چنـين اعمـالي شده اند.
پس از سويي قانون هاي انسـان بـراي نيـل بـه سـعادت بـر اسـاس مصالح و مفاسد واقعي تنظيم ميشود که از اين جنبه عقل گرايي حاکم اسـت و امـا از جنبـۀ ديگـر براي تشخيص خوبي و بدي برخي از افعال و نيز مصاديق صحيح احکام عقل بـه ارادٔە الهـي نيـاز داريم که از اين لحاظ اراده گرايي الهي حاکم است (عليدوست ، ١٣٨٤: ١٠).
براي مثال ، اين واقعيت که شخص از سر اتفاق ، ميل به شکنجۀ کودکـان دارد، بـه ايـن معنا نيست که شکنجه به معناي اخلاقي مطلوب است ، يعني آن عمل بايد طلـب بشـود، يـا طلب آن خوب خواهد بود.
يکي ديگر از اشکال هاي سودگرايي آن است که در اين مکتب ، خوبي و بدي عمل بـر اساس نتيجه و سودي مشخص ميشود که عمـل در پـي دارد.