چکیده:
چکیده نخستین رویارویی اندیشهگران ایرانی با تمدن غرب تقریبا در دورۀ قاجار اتفاق افتاد. احساس عقبماندگی و ضعف فکری این اندیشهگران در برابر غرب، اولین رگههای شکلگیری تجددگرایی در ایران را ایجاد کرد. میرزا ملکمخان از مهمترین نمایندگان تجددطلبی در ایران اسلامی است. ملکمخان اندیشهگری است که شالودۀ اندیشه و عمل معاصر را در کنار نخستین منورالفکران ایران بنیان نهاده است. برخی از نویسندگان و مورخان معاصر معتقدند که ملکمخان از لفافۀ اسلام و مسلمانی برای بیان تفکرات سکولاریستی و پیشبرد منافع شخصی خود بهره برده است. سؤال اصلی در این مقاله این است که چه شاخصههایی در تفکرات جریان تجددگرا (ملکمخان به عنوان پیشگام این جریان) وجود دارد که باعث شده است این تفکر در جامعۀ ایرانی پذیرفته نشود؟ در ادامه، این فرضیه اثبات خواهد شد که در حقیقت تاریخ روشنفکری در ایران ذیل تمدن غرب تعریف میگردد و دیگر اینکه اگر پروتستانتیزم در غرب پدیدهای طبیعی و تاریخی در مقطعی خاص از تاریخ غرب است، پروتستانتیزم در ایران نه از روی طبیعت تفکر و روند تاریخ فکری خود، بلکه در برخورد و مواجهه با تمدن غرب آغاز شده و به طور طبیعی با مقاومتهایی از سوی روحانیت و مردم مواجه شده است.
خلاصه ماشینی:
تجددگرایی در ایران معاصر؛ مطالعة موردی : اندیشة میرزا ملکم خان ناظم الدوله فرج الله علی قنبری * محمدرضا طاهریان **، امیر اعتمادی *** چکیده نخستین رویارویی اندیشه گران ایرانی با تمدن غرب تقریبا در دورة قاجـار اتفـاق افتـاد.
سؤال اصلی در ایـن مقالـه این است که چه شاخصه هایی در تفکرات جریان تجددگرا (ملکم خان به عنوان پیش گام این جریان ) وجود دارد که باعث شده است این تفکر در جامعة ایرانی پذیرفته نشود؟ در ادامه ، این فرضیه اثبات خواهد شد که در حقیقت تاریخ روشن فکری در ایران ذیل تمدن غرب تعریف می گردد و دیگر این کـه اگـر پروتسـتانتیزم در غـرب پدیـده ای طبیعـی و تاریخی در مقطعی خاص از تاریخ غرب است ، پروتستانتیزم در ایران نه از روی طبیعت تفکر و روند تاریخ فکری خود، بلکه در برخورد و مواجهه با تمدن غرب آغاز شده و به طور طبیعی با مقاومت هایی از سوی روحانیت و مردم مواجه شده است .
٢,٤ نفاق پنهان میرزا ملکم خان ناظم الدوله از هم فکران مستشارالدوله است که با مشیی خـلاف آخونـدزاده برای طرح عقاید و آرای خود از لفافة دین استفاده می کرد و غربیـان را نیـز بـه اتخـاذ ایـن طریق دعوت می نمود (مددپور، ١٣٨٧: ٢/ ٤١٠).
پس معلوم است که هر گونه طرحی اگر بخواهد موفقیت حاصل کنـد بایـد ایـن جنبة آسیایی را در نظر بگیرد و به نیت خود رنگ مذهبی بدهد و از این رو، مواد اصلاحی وی برای ایران نیز در لفافة دین اسلام قرار داشت (مددپور، ١٣٨٧: ٢/ ٤١٧).