چکیده:
در سالهای اخیر اکوسیستم دریای خزر تحت تأثیر گروههای مختلف گونههای مهاجم به خصوص شانهدار قرار گرفته است. بنابراین، در این مطالعه ارزیابی آثار شانهدار مهاجم در زیستگاه با بررسی تغییرات زمانی و مکانی پارامترهای فیزیکی- شیمیایی در دریای خزر انجام شد. دگرگونی و تغییرات زیستگاهها دارای گسترۀ بدون اثر (H0) تا آثار شدید (H4) در محیط موجودات کفزی و پلاژیک است. تغییر زیستگاه از شواهد فرایند تهاجم است، اما دیرتر اتفاق میافتد. در این تحقیق از دادهها و اطلاعات موجود طی سالهای 1375 تا 1389 در خصوص شاخصهای فیزیکوشیمیایی (در اینجا بهمنزلۀ ویژگی زیستگاهی بیان میشود) استفاده شده است. این سالها به دو گروه زمانی قبل از معرفی شانهدار (1375- 1379) و بعد از ورود شانهدار (1380- 1389) به دریای خزر مربوط میشوند که به سه دورۀ اول (1375- 1379)، دوم (1380- 1385) و سوم (1387- 1389) بهمنزلۀ دورههای ارزیابی تقسیم شده است. اطلاعات پروژههای انجامشده به وسیلۀ پژوهشکدۀ اکولوژی دریای خزر در اکوسیستم دریای خزر و مقالات استخراجشده بهمنزلۀ دادههای اولیه در تحقیق حاضر استفاده شده است. نتایج این مطالعه نشان داد که حتی در زمان حضور و شکوفایی شانهدار در سال 1381 اثر در زیستگاه (ساختار فیزیکوشیمیایی آب و رسوبات) در کلاس H0 قرار گرفت، زیرا آثار در زیستگاه و اکوسیستم از شواهد فرایند تهاجم در مرحلۀ بعدیاند که دیرتر اتفاق میافتند. آثار شانهدار در زیستگاه به مرور زمان بیشتر میشوند و به مراحل H2 و H3 و در نهایت در سال 1385 به رتبۀ H4 میرسند، چنانکه در این دوره زیستگاه ماهیان پلاژیک از جمله کیلکای آنچوی و چشم درشت به شدت تخریب شده بود. در مرحلۀ سازگاری (1387- 1389) با توجه به اینکه تراکم شانهدار روند کاهشی داشته اثر در زیستگاه از H3 تا H2 تغییر کرده است.