چکیده:
با توجه به تحولات اقتصادی و فناوری های جدید، بانک های مرکزی جهان اقدام به تجدید نظر در نحوه فعالیت خود نموده اند. اهداف بانک های مرکزی یکبار دیگر تعریف شده، و با توجه به دیدگاه جدید در مورد کوچک کردن دولت ها و استفاده از سازوکار بازار به جای برنامه ریزی های متمرکز و سیاست های دستوری، این اهداف با تغییرات اساسی رو به رو شده است.
اهداف بانک های مرکزی محدودتر گردیده و اولویت اصلی به سیاست ثبات اقتصادی و مبارزه با تورم داخلی داده شده است. ابزارهای پولی بانک های مرکزی نیز، به سمت ابزارهای غیرمستقیم حرکت کرده، و برخی از وظایف بانک های مرکزی، از آن تفکیک و به سایر دستگاه ها واگذار شده است.
بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، بعد از گذشت نیم قرن از آغاز فعالیت و اجرای سه قانون پولی و بانکی (که مهمترین آن قانون عملیات بانکی بدون ربا مصوب 1362 می باشد) نیاز به بازنگری اهداف، ابزارها، و فعالیت های خود در زمینه سیاست پولی دارد. با جدا شدن بازار سرمایه از حوزه نظارت بانک مرکزی، تاکید فعالیت های بانک مرکزی بیشتر در بازار پول و ارز خواهد بود؛ هر چند نمی توان مرزی بین فعالیت های بازار پول و بازار سرمایه کشید، زیرا فعالیت این دو بازار به شدت در یکدیگر تنیده شده است. ابزارهای پولی بانک مرکزی نیز، در راستای بانکداری اسلامی و توسعه بازارهای مالی نیاز به تجدیدنظر اساسی دارد.
در این مقاله، ابتدا تحولات اقتصادی و بازارهای مالی در سطح جهان، و سپس جهت گیری بانک های مرکزی در این راستا بررسی می گردد. در ادامه، مقاله به بررسی اهداف، سیاست ها، و ابزارهای پولی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران پرداخته؛ و ضمن ارزیابی آنها، پیشنهاداتی در جهت بهبود آنها ارائه خواهد نمود.