چکیده:
ارائه نظریۀ «حکومت اسلامی بر مبنای ولایت فقیه » از یک سو نشـان از درک عمیـق امام خمینی(ره ) از تبار تاریخی اندیشه ای خود و از دیگر سو، آگاهی و شناخت کامل از شرایط زمان و مکان خود دارد. نظریه ولایت فقیه با دو چالش اساسی روبـرو بـود: نخست ، چالش نظریۀ ولایت با مقتضیات و ملزومات عصر جدید که ایشان ، جمهـوری اسلامی را طراحی نموده و دیگری چالش تاریخی محدودیت «حسبه » اختیارات ولـی فقیه بود که چالش درونی حکومت اسلامی در عصر غیبت بود که امام با ارائۀ نظریـه «مطلقه ولایت فقیه »، هوشمندانه آن را برطرف کرد و آغازی نـو در اندیشـۀ سیاسـی اسلام و شیعه بنا نهاد. انتقال از اندیشۀ سیاسی معطـوف بـه اصـلاح در گذشـته بـه اندیشـۀ انقلابـی، از جملـه شاخصه های منحصر به فرد اندیشۀ سیاسی امام (ره ) است . سـطح دیگـری از بـدیع بـودن نگرش امام (ره ) در اندیشۀ ولایت فقیه ، معطوف به کیفیت اجتهاد و مقـدمات اسـتدلال بر موضوع ولایت فقها در زمان غیبـت امـام معصـوم ٧، نـوع ورود بـه بحـث ، سـیر مقدمات استدلال امام (ره ) قابل توجه و در نـوع خـود نوآورانـه و قابـل تامـل و دقـت خاص است . میتوان به یقین اعتـراف کـرد در سـیر اندیشـۀ سیاسـی شـیعه در دوران غیبت ، بومیترین اندیشۀ سیاسی در شکل دهی نظام سیاسی است که در قالب حکومت اسلامی، مبتنی بر اصل ولایت فقیه ارائه گردیده است .
خلاصه ماشینی:
البته پرسـش اینجاسـت کـه آیـا امام (ره ) در تبیین اندیشۀ سیاسی خود، به ویژه نظریۀ ولایت فقیه ، به دنبال طـرح یـک نظر ابداعی است یا احیا و یا درصدد اصلاح است ؟ با مراجعه به مبـانی نظریـۀ ولایـت اندیشه ای امام چه نوآوریهایی را میتوان مشاهده نمود؟ زمان و مکان چه تـأثیری در شکل گیری نظریۀ ولایت فقیه در اندیشۀ ایشان داشته است ؟ آنچـه بـه اجمـال و فـرض نظر میتوان اشاره داشت ، اینکه ارائۀ نظریۀ حکومت اسلامی بر مبنای ولایت فقیـه از درک عمیق امام از تبار تاریخی اندیشه ای خود از یک سو و از سوی دیگر درک عمیق ایشان از شرایط زمان و مکان خود ناشی میگـردد.
حال باید بررسی نمود در چه صورتی این ولایت از مشروعیت برخوردار است و چه کسی و با چه خصوصیاتی باید در رأس قدرت قرار گیرد؟ امام (ره ) در بیان شرایط زمامدار چنین استدلال میکند: «شرایطی که برای زمامـدار ضروری است مستقیما ناشی از طبیعت (طرز) حکومت اسلامی اسـت .
حال چگونه استدلال در باب امامت دربارۀ «ولایت فقیه » نیـز قابـل تعمیم است ؟ و چه نظریاتی در این زمینه وجود دارد؟ مشکل و چالش اصلی بحث ولایت فقیه از همین مقدمۀ سوم آغاز مـیشـود: اینکـه خدا باید حاکم را تعیین کند وگرنه هیچ یک از علمـای شـیعی در اینکـه امـروز بایـد قوانین اسلام اجرا شوند و یا نیاز به حکومت اسلامی داریم ، بحثی ندارد.