چکیده:
خسروو شیرین ، شخصـیت هـایی تـاریخی هسـتند؛امـا از فرهـاد تنهـا ردپـای محوگونه ای در برخی متون بر جای مانده است و جایگاه تاریخی او لغزان و قابل تردید مینماید؛از دیگر سو شیرین در داستان نظامی، شخصیتی آرمانی دارد کـه با روایت های تاریخی نزدیک به روزگار نظامی چندان همسو نیسـت . بـا نگـاهی دقیق به خسروو شیرین ،می توان دریافت که نظامی شیرین را عامدانه تطهیر کرده است و با این روش ،الگویی از معشوق آرمانی به دسـت داده اسـت . بـن مایـه ی عامیانه ی داستان به ما نشان می دهد که فرهادبرخلاف تصور تاریخی جامعه ،تنها نقش یک قربانی عشقی را در این منظومه بازی میکنـد. فرهـاددر ایـن داسـتان بازیچه ی شیرین است وورود او به داستان ،نتیجه ی کنش متقابل شیرین در برابـر هوس رانی های لگام گسیخته ی خسرو است . در این منظومه ،عشق فرهاد با شورو اشتیاق بسیار توصیف شده است و ازآن جـا کـه چنـین عشـقی ،بـا مشخصـات جامعه ی ایران هماهنگ بوده ، مورداقبال عام قرار گرفته و فرهاد، قهرمان ناکام این عشق ، الگوی عاشق و دلداده ی راستین گشته است . در این جا کوشـش شـده تـا برمبنای تئوری توطئه ،خوانش جدیدی از این منظومه ارائه گرددو نشان داده شود که فرهاد چگونه نقش یک قربانی ازپیش تعیین شده را ایفامی کند. در نهایت ،مقاله میکوشد از تصویر عاشق آرمانی در ادبیات و فرهنگ ایران ،که ایـن منظومـه در ساخت و شکل گیری آن نقش عمده داشته است ، به نوعی کلیشه زدایی کند.
خلاصه ماشینی:
واکاوی شخصیت فرهاد، در منظومه ی خسروو شیرین نظامی جواد دهقانیان * یاسر فراشاهینژاد دانشگاه هرمزگان چکیده خسروو شیرین ، شخصـیت هـایی تـاریخی هسـتند؛امـا از فرهـاد تنهـا ردپـای محوگونه ای در برخی متون بر جای مانده است و جایگاه تاریخی او لغزان و قابل تردید مینماید؛از دیگر سو شیرین در داستان نظامی، شخصیتی آرمانی دارد کـه با روایت های تاریخی نزدیک به روزگار نظامی چندان همسو نیسـت .
خسرو و شیرین چنان در حافظه ی تاریخی ما رسوخ کرده که نام فرهاد و شیرین برای هرکسی ، از عامی تا دانشـور، یـادآور حـدیث عشـق و دلـدادگی اسـت و چنـدان اغراق آمیز نیست اگر بگوییم فرهاد و شیرین در فرهنـگ و ادبیـات مـا سـمبل عاشـق و معشوق و یا کلیشه ی عشق آتشین و راستین گشته اند؛ از همین رو، از دیربـاز تـا امـروز این داستان از زوایای مختلف مورد توجه ، نقد و تحلیل قرار گرفته است .
این داستان مجـاز و مقـدس بـودن عشـق یک سویه را در فرهنگ ما تبلیغ کرده و استقبال شعرا ١ و جامعه از این شخصیت ، به ایـن ماجرا دامن زده است ؛ در صورتی که با نگاهی دیگرگونه به داستان ، مـی تـوان شـواهدی یافت که نشان میدهد فرهاد تنها نقش یک شخصیت ساده لوح را بـازی کـرده اسـت و شیرین و شاپور از او به منزله ی ابزاری برای تحریک خسرو و بـازی سیاسـی و عشـقی خود استفاده کرده اند.
او در کتاب خود،تاریخ بلعمـی، کـه در واقع گزیده ای است از تاریخ طبری با افزوده هـایی همچـون داسـتان فرهـاد و شـیرین ، شیرین را کنیزی معرفی می کند که فرهاد بر او عاشق گشت و خسرو به این دلیل ، فرهاد را عقوبت کرد و به کوه کندن فرستاد.