چکیده:
امروزه فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT) با توجه به گسترش آن در عرصه جهانی و ابعاد گسترده اطلاعات فرهنگی اجتماعی، اقتصادی، سیاسی ناشی از آن، یکی مهمترین موضوعاتی است که جوامع را به خود مشغول کرده است. بدون شک تحولات در پرتو ICT موجب موقعیتها، ظرفیتها و توانمندیهای جدیدی برای انسان شده است و هر روز در اشکال مختلف در حال گسترش و توسعه است. اثرات این توانمندیها و ایجاد ظرفیتهای جدید در انسان، در حوزه رفتاری و تعاملات اخلاقی او بیتأثیر نبوده است و هر روز با توسعه روند فوق این تأثیرات بیشتر و بیشتر میشود. تشخیص همهجانبه و صحیح تأثیرات اخلاقی و رفتاری در اثر توسعه ICT در زندگی انسان، نیازمند شناخت کامل و جامع ICT و ابعاد فنی، علمی و فلسفی آن در زندگی فردی و اجتماعی است. از طرف دیگر تنها با شناخت کامل ICT و روند رشد آن امکان تشخیص و انطباق ضرورتهای اخلاقی وجود دارد. این مقاله سعی در تبیین ابعاد مختلف اثرات ICT در جامعه امروز و متقابلا چارچوب نیازمندیهای رفتاری و اخلاقی انسان در ارتباط با توسعه ICT دارد.
خلاصه ماشینی:
با بررسی سیر ششگانه تکامل در جوامع در دورههای مختلف، سه دوره اصلی زیر قابل توجه است: دوره کشاورزی دوره صنعتی دوره اطلاعاتی جامعه اولیه همان جامعه ابتدایی است که کار بشر در این جامعه جمعآوری و شکار بوده است.
برای اینکه این دو بصورت دو بال موجب تکامل بشر شوند نیازمند به آگاهی از اثرات متقابل اخلاق و فناوری اطلاعات شناخت صحیح و کامل از هر دو حوزه است.
حال از ICT به غیر از تعریف علمی و فنی فوق چه تعبیر دیگری میتوانیم داشته باشیم؟ یا بعبارت دیگر تعبیر و تعریف فلسفی ICT چیست؟ ICT به عنوان بستر توسعه دانش و هوشمندی بشر چگونه عمل مینماید؟ همانند شکل(2) مجموعه سلولهای عصبی مغز )نرونها( که نقش واحدهای کوچک پردازشی را دارند و سلسله اعصاب که نقش ارتباطات داخلی را بازی میکنند، بستر و زمینه مناسب ایجاد دانش و هوشمندی را در حوزه یک فرد فراهم میسازند.
اگر هر فرد را با توانمندیهای گسترده خدادادی او تبدیل به اجتماع توانمندیهای افراد کنید قطعاً قدرت حاصل از چنین اجتماعی، هوش و دانش غیر قابل توصیفی میشود که امروز در لوای ICT حاصل شده است و روزانه بصورت زایدالوصفی در حال توانمندتر شدن است.
عدم توجه به ظرفیتهای ایجاد شده و سهلانگاری نسبت به ظرفیتهای غیر قابل تصوری که ICT برای فرد و اجتماع ایجاد کرده است و رشد ظرفیتهای خارقالعاده بشری همراه رشد عرصه اخلاقی نبوده است که وجود چنین خلائی بسیار زیانبار است.