چکیده:
بررسی انتقادی نوشتههای خواجه نصیرالدین طوسی در اخلاق هدف جستار حاضر است. پژوهش از اضلاع نظریة اخلاقی طوسی، مسبوق به آگاهی جامع از آثار وی میباشد، ازاینرو، پیش از هر نوع پژوهشی از اخلاقنگاری او، تحلیل نقادانه از نوشتههای خواجه و ترابط آنها با یکدگر ضرورت دارد؛ شناسایی سهم اخلاقپژوهی در آثار خواجه و آثار مرتبط وی با اخلاق در این راستاست. گزارش تفصیلی از همة آثار خواجه طوسی در زمینههای مختلف، شایسته این جستار نیست؛ با این بیان تنها به کتب، رسائل و مقالات طوسی در اخلاقنگاری اعم از «تکنگاری مستقل در اخلاق» و «مباحث پراکندة اخلاقی در سایر آثار» بسنده میکنیم. همچنین بسبب اهمیت اخلاقنگاریهای مدون و مستقل خواجه، به بیان سال نگارش، انگیزة تالیف، جهتگیری اثر، روش، ساختار، منابع طوسی در آن اثر خاص، وضعیت نشر اثر، جایگاه اثر در تاریخ اخلاقنگاری، ارجاعات، مکتب اخلاقی و فهرست اجمالی با رهیافت تحلیلی ـ تطبیقی از مسائل میپردازیم. بررسی نسبت و پیوستگی آثار اخلاقی خواجه طوسی بویژه سه اثر مهم اخلاق محتشمی، اخلاق ناصری و اوصافالاشراف از دیگر مباحث این جستار است
خلاصه ماشینی:
غایت و محور مباحث اخلاقناصری، نمودار ش (3) بسامد ارجاعات طوسی به کسان آیا ارجاع خواجه به آراء فیلسوفان یونان، رواقیان و نوافلاطونیان نشان از در اختیار داشتن کتب ایشان است و یا اقوال آنها را از لابلای کتب دیگر فلاسفه یافته است؟ البته برخی کتب نظیر السیاسة یا همان جمهوری افلاطون توسط حنین بن اسحاق( 29 )، اخلاق نیکوماخوس توسط اسحاق بن حنین( 30 )و رساله فضایل النفس( 31 ) ارسطو توسط ابوعثمان دمشقی به عربی ترجمه شده است.
2) متعلق احکام اخلاقی: خواجه بعد از سالها تلاش برای نگارش اخلاق جمعگرایانه و توجه به تدبیر منزل و سیاست مدن و حتی فراتر از آن، خدمات اجتماعی و سیاسی ظهور این آراء و آرمانها در عیان، حال در اواخر عمر از سلوک مینویسد و گویی اینک وقت بازگشت و سیر در خودی است.
( 98 ) خواجه در این اثر به اخلاق مناظره و گفتگو نیز اشاره کرده است.
ق ص 501 ـ 506) See: Hadot, Pierre, 1995, Philosophy as a Way of Life: Spiritual Exercises from Socrates to Foucault, Trans by Michael Chase, Idem, 2002, What is Ancient Philosophy?, The Belkanp Press of Harvard University Press, Cambridge.