چکیده:
اصول شهروندی در فرایند جامعهپذیری با آموزشهای خانواده شروع و در مدرسه به صورت جدی و رسمی پیگیری میشود. محتوای کتابهای درسی مصوب و مورد استفاده در مدارس میتوانند بخشی از وضعیت آموزش شهروندی رسمی جوامع را نشان دهند. با توجه به این مساله، پژوهش حاضر به طور خاص در پی پاسخ به این پرسشهاست: تمرکز کتابهای درسی در خصوص آموزش شهروندی در ایران بیشتر بر چه موضوعاتی است؟ محتوای این کتابها بیشتر پیرامون تکالیف شهروندی است یا حقوق شهروندی و یا به صورت متوازن بر هردوی آنها توجه دارد؟ سایر صور شهروندی چه سهمی در کتابهای درسی دارند؟ برای انجام این پژوهش از روش تحلیل محتوا استفاده شدهاست. جامعه آماری تعداد 13 کتاب درسی مصوب سال تحصیلی91-1390 شامل تعلیماتاجتماعی، تعلیماتدینی و فارسی از دورهی راهنمایی و دینو زندگی و دانشاجتماعی از دورهی دبیرستان بودند که تمام شماری شدهاند. واحد زمینه، کتابهای درسی و واحد ثبت، پاراگراف تعیین شدهاست که با استفاده از جدول شناختی مولفههای شهروندی، تعداد 66 مولفه استخراج شدهاست. نتایج نشاندادهاست رویکرد تکلیفمحور 56/57 درصد و رویکرد حقوقمحور 19/21درصد از محتوای کتب درسی را به خود اختصاص دادهاند. همچنین سهم شهروندی زیستمحیطی09/9درصد، شهروندی جنسیتی 51/1درصد، و شهروندی چندفرهنگی54/4 درصد میباشد. اصول شهروندی در فرایند جامعه پذیری با آموزشهای خانواده شروع و در مدرسه به صورت جدی و رسمی پیگیری میشود. محتوای کتابهای درسی مصوب و مورد استفاده در مدارس میتوانند بخشی از وضعیت آموزش شهروندی رسمی جوامع را نشان دهند. با توجه به این مساله، پژوهش حاضر به طور خاص در پی پاسخ به این پرسش هاست: تمرکز کتابهای درسی در خصوص آموزش شهروندی در ایران بیشتر بر چه موضوعاتی است؟ محتوای این کتابها بیشتر پیرامون تکالیف شهروندی است یا حقوق شهروندی و یا به صورت متوازن بر هردوی آنها توجه دارد؟ سایر صور شهروندی چه سهمی در کتابهای درسی دارند؟ برای انجام این پژوهش از روش تحلیل محتوا استفاده شده است. جامعه آماری تعداد ١٣ کتاب درسی مصوب سال تحصیلی ٩١-١٣٩٠ شامل تعلیمات اجتماعی، تعلیمات دینی و فارسی از دوره ی راهنمایی و دین و زندگی و دانش اجتماعی از دوره ی دبیرستان بودند که تمام شماری شدهاند. واحد زمینه، کتابهای درسی و واحد ثبت، پاراگراف تعیین شده است که با استفاده از جدول شناختی مولفههای شهروندی، تعداد ٦٦ مولفه استخراج شده است. نتایج نشان داده است رویکرد تکلیف محور ٥٧. ٥٦ درصد و رویکرد حقوق محور ٢١. ١٩درصد از محتوای کتب درسی را به خود اختصاص دادهاند. همچنین سهم شهروندی زیست محیطی ٩. ٠٩درصد، شهروندی جنسیتی ١. ٥١درصد، و شهروندی چند- فرهنگی ٤. ٥٤ درصد میباشد.
خلاصه ماشینی:
"در ادامه به این سوال تحقیق که اگر برنامه هایی جهت آموزش شهروندی وجود دارد آیا بیشتر بر وظایف شهروندی تاکید دارد یا بر حقوق شهروندی ؟ برای پاسخ به این پرسش باید به اطلاعات جدول زیر نیز توجه نمود: جدول ٣: فراوانی تکرار آموزه های شهروندی در کتاب های بررسی شده راهنمایی دبیرستان ابعاد جمع مولفه ها تعلیمات تعلیمات بینش دانش شهروندی فارسی کل دینی اجتماعی اسلامی اجتماعی اجتماعی مدنی 1 6 0 1 0 8 فرهنگی 0 0 0 0 0 0 حقوق سیاسی 0 2 0 0 2 4 اقتصادی 1 1 0 0 0 2 جمع کل 2 9 0 1 2 14 اجتماعی مدنی 9 11 5 6 0 31 فرهنگی 0 0 0 0 0 0 تکالیف سیاسی 2 0 0 1 0 3 اقتصادی 0 1 0 3 0 4 جمع کل 11 12 5 10 0 38 جنسیتی 0 0 0 1 0 1 جمع کل 0 0 0 1 0 1 بوم شناختی 0 2 4 0 0 6 جمع کل 0 2 4 0 0 6 چندفرهنگی 1 0 1 1 0 3 جمع کل 1 0 1 1 0 3 ضد شهروندی 2 0 0 2 0 4 جمع کل 2 0 0 2 0 4 جمع کل موارد 16 23 10 15 2 66 در پاسخ به این سوال و بر اساس اطلاعات دو جدول فوق می توان گفت :اولا، برنامه ی درسی آشکار مدرسه در ایران به مسئله شهروندی و آموزش آن اهتمام جدی ندارد."