چکیده:
هدف از پژوهش حاضر ماهیت شناسی عزت نفس و آثار تربیتی آن از دیدگاه قرآن و احادیث بوده، که در این رابطه به بیان مفهوم عزت نفس و جایگاه آن، آثار فردی و اجتماعی عزت نفس از دیدگاه قرآن و احادیث پرداخته است. این پژوهش از نوع کاربردی می باشد که با توجه به ماهیت موضوع، روش مروری ـ تحلیلی بوده که از طریق بررسی اسناد و مدارک به گردآوری اطلاعات از کتابخانه ها، مراکز اسناد و مدارک علمی ، مقاله ها و سایر پژوهش های انجام گرفته در این زمینه پرداخته است. روش تحقیق توصیفی ـ تحلیلی است. پس از تحلیل یافته های پژوهش، نتایج نشان می دهد که عزت نفس به معنای احساس ارزش مند بودن است که منجر به نفوذ ناپذیری انسان شده و مانع از مغلوب شدن وی می گردد. احساس ارزش مندی، تن ندادن به ذلت و خواری، پرورش شخصیت مستحکم و موفق، تقویت اراده و خودباوری، آراستگی به کمالات اخلاقی و استقلال و خود اعتمادی، از آثار فردی عزت نفس و طاغوت ستیزی و ستم گریزی، هنجاریابی اخلاقی وتقویت هنجارهای اخلاقی از آثار اجتماعی عزت نفس از دیدگاه قرآن و احادیث می باشد.
خلاصه ماشینی:
"اگر در قرآن کریم، تمسخر و تحقیر دیگران، فحش و ناسزاگویی، منت گذاشتن و امثال آن ممنوع اعلام شده است، همه برای آن است که عزت و کرامت انسانها در هم نشکند و این که براساس آداب اسلامی انسان مسلمان حق ندارد نقاط ضعف، عیوب و گناهان خود را نزد کسی افشا و اظهار نماید، به خاطر حفظ عزت نفس است.
این ارزشها در یک تعبیر کلی، همان فرامین الهی و خواستههایی است که مکتب اسلام، مردم را به رعایت آن الزام کرده است؛ از قبیل تحقق کامل عدالت، امنیت، اصلاح امور فرهنگی و اجتماعی، آبادانی و عمران، ارتقای سطح فکر و اندیشه، پرهیز از غفلت، نفاق ، تملق و رفتارهای تحقیرآمیز (نهجالبلاغه، 1388، حکمت37)، بها دادن به انسان به عنوان خلیفة خدا، تساوی در برابر قانون (نهج البلاغه، 1388، نامة 53)، دوری از ظلم و تبعیض و هرگونه فساد، امر به معروف و نهی از منکر و رعایت اصل اهلیت و شایستگی در تصدی امور، اجرای دقیق قوانین و...
همان طور که در مباحث فوق ذکر شد، برمبنای آیات و روایات عزت نفس زمینهساز احساس ارزشمندی (خودپندارة مثبت در گامهای زندگی در تقلا با سختیها و وسوسة شیطان)، تن ندادن به ذلت و خواری (حفظ اقتدار و پرورش منش دینی)، پرورش شخصیت مستحکم و موفق (پشتکار با الگوگیری از ائمه( و رهبران اسلامی)، تقویت اراده و خودباوری (ایمان)، آراستگی به کمالات اخلاقی (نمود رفتاری ارزشهای فرهنگی و دینی در زندگی)، استقلال (خوداتکایی با تکیه بر خدا و ائمه)، ستم گریزی (پیکار و جهاد)، هنجاریابی اخلاقی (امر به معروف و نهی از منکر)، تسلط ارزشهای اسلامی (شهر اسلامی، زندگی اسلامی و سبک زندگی اسلامی) میباشد."