چکیده:
یکی از مفاهیم مورد توجه دانشمندان و اندیشمندان سیاسی در نظامها و ایدئولوژیهای سیاسی اجتماعی گوناگون، عدالت بوده و در این باره آراء و نظرات گوناگونی در مورد شاخصهها و ویژگی های اساسی این مفهوم بیان گردیده است.با ظهور دین مبین اسلام و جهانبینی خاص این مکتب در نگاه به انسان و جامعه و هم چنین سیره پیامبر گرامی اسلام| و ائمه معصومین^ در اجرای این جهانبینی الهی، شاهد توجه ویژه این بزرگان به نوع خاصی از عدالت میباشیم که به هیچ وجه در تاریخ بشریت سابقه نداشته است. بدین صورت که عدالت را نه تنها در بعد اجتماعی و بیرونی بلکه در بعد درونی یعنی تزکیه نفس و تقوای فردی نیز مورد عنایت قرار داده و آنرا مقدمه رسیدن به عدالت اجتماعی دانستهاند.یکی از شخصیتهای نامدار این مکتب در اجرای این مهم امیر مومنان علی× میباشد به گونهای که در تاریخ بشریت، همواره نام وی قرین عدالت بوده و همگان حتی مخالفین نیز به ویژگی بارز عدالت طلبی ایشان اذعان داشتهاند. نوشتار پیش رو برآن است با بررسی موشکافانه سیره عملی امام علی× و سخنان گهربار ایشان در این باره به بازشناسی شاخصههای عدالت در منظومه فکری سیاسی این شخصیت برجسته بپردازد.
خلاصه ماشینی:
(تمیمی، 1378: 323) با توجه به این امر شاخصههای عملی و نظری در سیره سیاسی امام علی× عبارتند از: 3 ـ 1ـ حاکم در اندیشه امام حاکم و یا رهبر جامعه اسلامی باید فردی باشد که از حال ضعیفترین و بینواترین مردم مطلع بوده و با زندگی در سطح آنان از حال آنان مطلع و درجهت رفع گرفتاریهای آنان بکوشد.
امر مردم و بلاد جز با اقامه این حدود اصلاح نمیشود» (همان: 85) و به ابن عباس میفرماید: «این حکومت را نمیخواهم مگر برای اینکه حقی را اقامه کنم یا باطلی را دفع کنم» (همان: 86) یا در جای دیگری خطاب به مالک اشتر می فرماید: «برای داوری میان مردم از رعیت خود کسی را برگزین که نزد تو برترین است.
) (همان: 565) با توجه به این مطالب زمامداری در اندیشه عدالت محور امام علی× یک وسیله است و نه یک هدف.
(غنی نژاد، 1391: 16 و 17) ب) بعد عملی که از چند جهت در خور بررسی است: 1ـ وحدت گرایی و آزادی 2ـ سیاسی 3ـ اقتصادی عدالت اجتماعی به عنوان یک مفهوم جامع و همهجانبه در سیاست گذاریهای یک حکومت برای اولین بار در تاریخ از طرف امام علی× و پس از شکست امپراطوریهای روم و ایران و فتوحات مسلمین در قارههای آسیا و آفریقا پایهگزاری شد.
با توجه به سیره نظری و عملی این امام همام شاهد این مهم میباشیم که عدالت در ابعاد درونی (تقوای فردی) و بیرونی (اجرای لوازم تقوی) مورد عنایت ایشان بوده است.