چکیده:
فرقه نقشبندیه از فرقه های دینی مهم و تاثیرگذار بر باورها و رفتارهای بخشی از کنشگران جامعه کردستان است که از درون گرایشات فرقه ای تصوف ریشه گرفته است . مقاله حاضر ضمن توصیف گرایش به این فرقه در مریوان ـ به مثابه یکی از مناطق مهم تحت نفوذ این فرقه ـ و با استناد به رویکردهای نظری تلاش کرده است تا نقش برخی متغیرهای مهم اجتماعی را در گرایش به این فرقه مورد بررسی قرار دهد. از نظر روششناختی مطالعه به روش پیمایشی و با تکنیک پرسشنامه در شهر مریوان به اجرا درآمده است . یافته ها نشان میدهند که اکثریت جامعه مورد مطالعه ، رویکرد مثبتی به اصول فکری و رفتاری فرقه نقشبندیه ندارند. با وجود این تمایل به این فرقه در بین بخشی از جامعه (تقریبا یک پنجم ) به ویژه بزرگسالان در سطح بالا مشاهده میشود. نتایج همچنین حاکی از این است که گرایش به این فرقه بیشتر در بین کسانی دیده میشود که برداشت انحصارگرایانه از دین داشته و فرقه گرایی دینی را حافظ ارزشهای اصیل دینی خود میدانند، پیروان این فرقه همچنین خود را به مثابه جماعتی فرهنگی و هویتی تدافعی تعریف میکنند که نسبت به تهدیدات موجود مانند برنامه های ماهوارهای واکنش نشان میدهند.
خلاصه ماشینی:
"پژوهش حاضر درچارچوب ضرورتهای جامعه شناختی مطالعه فرقه گرایی دینی تلاش کرده است تا با رویکردی فارغ از ارزش نسبت به نوع اعتقادات و جهان بینی های فرقه هـای دینی و میزان فایده مندی و یا آسیب های معطوف به آن ها، به مثابه نخستین گـام بـه علـل و عوامـل اجتمـاعی مـوثردرگـرایش بـه فرقـه نقشـبندیه در مریـوانــ بـا توجـه بـه اهمیـت جامعه شناختی این گرایش دینی و تأثیر پذیری بخش زیادی از رفتارهای اجتماعی مـردم از آن ـ بپردازد.
گلارک و استارک نیز به رابطه دین و محرومیت تاکید داشته و معتقدند وقتی که محرومیت اقتصادی ـ اجتماعی (منزلت ، قدرت و پایگاه) یا ارگانیسمی (معلولیت جسمانی یا ذهنی ) شدت یابد و افراد تجربه کننده محرومیت نتوانند مستقیما عامل آن را محو نمایند، گرایش به ایدئولوژی دینی بیشتر خواهد بود و در این میان نقش فرقه ها بسیار مهم است (تامسون و ترنر١٣٧٨: ١١٣).
به این معنا که گرایش به فرقه نقشبندیه در میان افرادی که برداشت انحصارگرایانه از دین دارند، افرادی که ماهواره را تهدیدی در برابر ارزش های دینی تلقی کرده و نگرش تدافعی نسبت به آن دارند و همچنین گروههای مسن تر بیشتر از افرادی است که برداشت کثرتگرا یا شمول گرا از دین دارند و از نظر سنی جوانتر هستند.
تحلیل های آماری معطوف به آزمون فرضیه های پژوهش نیز حاکی از این است که گرایش به فرقه نقشبندیه بیشتر در بین افرادی دیده میشود که رویکرد انحصارگرایانه به دین داشته و همچنین نگرش تدافعی به ماهواره و برنامه های آن دارند."