چکیده:
حقیقت گویی از فضایل اخلاقی است که در آیات قرآنی و احادیث اسلامی بر آن تاکید شده ، آثار دنیوی و اخروی فراوانی برای آن برشمرده شده است . هدف از مطالعه حاضر آن است که با واکاوی منابع اسلامی و متون اخلاق زیست پزشکی، ضمن دستیابی به مفهوم حقیقت گویی در این دو نظام اخلاقی، نقاط اشتراک و تفاوت های آن ها را در روایی اخلاقی حقیقت گویی و انتقال اطلاعات لازم ، کافی یا درست به بیماران بررسی نماید. حقیقت گویی ارزشی است که هم آموزه های اخلاقی اسلام و هم اصول اخلاق حرفه ای هر دو بر آن پافشاری دارند. به گونه ای که ٩٨% از پزشکان ، رویه راستگویی به بیماران را به عنوان یک قاعده اخلاقی در پیش گرفته ، خود را ملزم به گفتن حقیقت به بیماران میدانند. با این وجود، تزاحم دو اصل ضررنرسانی و خودمختاری سبب شده است که در برخی از موارد پزشک خود را ملزم به حقیقت گویی به بیمار بداند و در برخی موارد دیگر، به دلیل آسیب ندیدن بیمار، ضمن خودداری از دادن اطلاعات درست به وی، خانواده و نزدیکان او را از حقیقت بیماری آگاه سازند، اما تغییر جهت به سوی دیدگاه دوم و حرکت به سوی افزایش توانمندی و آگاهی فردی برای تصمیم گیری آگاهانه ، مبتنی بر خودمختاری قابل مشاهده است .
خلاصه ماشینی:
با این وجود، تزاحم دو اصل ضررنرسانی و خودمختاری سبب شده است که در برخی از موارد پزشک خود را ملزم به حقیقت گویی به بیمار بداند و در برخی موارد دیگر، به دلیل آسیب ندیدن بیمار، ضمن خودداری از دادن اطلاعات درست به وی، خانواده و دانشیار دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران ، تهران ، ایران .
از این رو لازم است ، پزشک مسلمان که راستگویی را به عنوان یک فضیلت اخلاقی پذیرفته و رستگاری اخروی خود منوط به آن میداند، با در نظرگرفتن شرایط بحرانی بیمار و نزدیکان او، و پیامدهای جسمی و روحی منتج از گفتن حقیقت به آن ها، اقدام به حقیقت گویی کند.
افزون بر این ، این مطالعه به این پرسش پاسخ میدهد که آیا پزشک مسلمان ، ملزم به بیان حقیقت به بیماران خود هست یا این که میتوان به واسطه برخی از مصلحت سنجیها از گفتن حقیقت به بیمار خودداری کرد؛ آیا نگفتن حقیقت به بیمار یا بستگان او، مصداقی برای فریب دادن آن ها نیست ؟ مفهوم شناسی ١ـ راستگویی ١-١- راستگویی در لغت : منظور از راستگویی در برابر دروغگویی، سخن و گفتار از روی حق و حقیقت است .
٢-٢- حقیقت گویی در اصطلاح : در منابع اخلاق پزشکی، حقیقت گویی چنین تعریف شده است : «دادن اطلاعات لازم به بیمار برای ایجاد توانایی جهت اخذ تصمیم های آگاهانه راجع به مراقبت های پزشکی و سایر جنبه های زندگی و آگاه ساختن او از وضعیتی که در آن قرار دارد.