چکیده:
دمای هوا معمولا با افزایش ارتفاع کاهش می یابد و حالتیکه با افزایش ارتفاع، دما افزایش می یابد؛ وارونگی دما[1] می نامند.شهر اهواز، مرکز استان خوزستان، از نظر آلودگی هوا، جزء7 شهر آلوده کشور است. تشدید پدیده وارونگی دما در این شهر موجب افزایش پایداری جو و تجمع مواد آلاینده در لایة پایینی هوای سطح شهر می شود. خطرات ناشی ازتجمع این آلایندها ما را برآن داشت تا به بررسی وضعیت اقلیمی موثربرآلودگی هوای شهراهوازبپردازیم. تحقیق حاضربامطالعه عناصراقلیمی دوره آماری 55 ساله وتفسیرنقشه های هوای سطح زمین وسطح 500 میلی بار به منظور بررسی اثر وارونگی دما در روند آلودگی هوای شهر اهوازانجام گرفته است. نتایج این تحقیق نشان میدهد که بیشینة شدت وارونگی دما دلیل پایداری هوا وتجمع مواد آلاینده در سطح زمین است که در شهراهوازاین پدیده عمدتا" درفصل گرم سال رخ میدهد. ارائه راهکارهائی چون گاز سوز کردن خودروها، ایجاد فضای سبز، پایش گازهای خروجی اگزوزها و دودکشهای صنایع و نیز آمایش سرزمین در کنترل و کاهش آلودگی هوا می تواند گام موثری در مسیر توسعه درخور و ماندگار باشد
خلاصه ماشینی:
"نتایج بدست آمده از تحقیق حاضر نشان می دهد که در بیشتر روزهای سال در اهواز وارونگی دمایی مشاهده شده است که این امر می تواند به دلیل شرایط پایداری هوا، وجود پرفشار جنب حاره ، سرعت کم باد و طولانی بودن دوره گرما باشد و این پدیده گاهی می تواند سبب تشکیل گنبدی ازگرد و غبار تا ارتفاع ٤٠٠٠ متری زمین بر روی شهر اهواز گردد.
بررسیهای انجام شده نشان داده است که دو نوع وارونگی دمایی تشعشعی زمینتاب و فرونشینی 1 ، مانع از خروج گازهای آلاینده و بخصوص ذرات معلق از لایه اصطکاک می شوند و گنبد غبارآلودی برروی شهر ها ایجادمی کننـد (١٩٨٤ Stern ) وهمچنین وارونگی دمایی در سطوح بالاتر جو در طول دوره گـرم سـال عامـل افـزایش غلظـت آلاینده ها در طی شبانه روز می باشد( 2002,.
در بالای کم فشار حرارتی سطح زمین ، وارونگی فروکشی (فرونشینی ) اتفـاق مـی افتـد کـه حاصل از ریزش هوای پرفشار دینامیکی جنب حاره از زیر لایه تروپوپاز تا هوای مجاور سطح زمین می شود (جعفر پور، ١٣٧١) که این دو نوع وارونگی در شب حادث شده و در طی روز به نظر می رسد وارونگـی دمـائی فرونـشینی مانع از خروج مواد آلوده کننده از لایه پیلوسفر(اصطکاک ) می شـود(پرکینـز،ه .
لایـه وارونگی دمایی تشعشعی ایجادشده در سطح زمین و وارونگی دمایی فرونشینی در سطوح بالاتر جـو در طـول دوره گرم سال عامل افزایش غلظت آلاینده ها در طی شبانه روز می باشد(١٩٨٤ ,Stern) و از آنجائیکه فراوانی ایـن دو نوع وارونگی در شهر اهواز نیز در تابستان زیاد بوده ، سبب افزایش غلظت آلاینده ها دراین شهرشده اند."