چکیده:
تحقیق حاضر به مطالعة مسائل زنان ایرانی از پیش از اسلام تا انقلاب اسلامی از نگاه سفرنامهنویسان پرداخته و مشکلاتشان را در کنار رفتارهای منفیشان بررسی و موقعیت سفرنامهنویسان را در انعکاس وضعیت زن ایرانی مطالعه میکند. این پژوهش بر مبنای تحلیل تماتیک تنظیم شده و با دستهبندی وضعیت زنان در سه مقوله، گزارههایی مبنی بر «خلقیات منفی زنان» و «ظلم به زنان» را استخراج کرده است. طبق نتایج، با وجود برخی گزارههای انکارناپذیر، در مواردی فقدان درک درست سفرنامهنویس از جامعة ایران در گزارشش مؤثر بوده است؛ بنابراین فهم سفرنامهنویسان از مسائل زنان از سه منظر درخور بررسی است: نخست آنهایی که بدون دسترسی به زنان و از روی خیالپردازی یا اقتباس از سفرنامههای دیگران دربارة زنان ایرانی اظهار نظر کردهاند. دوم، مردانی که به زنان دسترسی داشتهاند و سوم سفرنامهنویسان زن که با زنان ایرانی در ارتباط بودهاند. تنوع مشاهده و تفاوت میان سه دستة مذکور نشان میدهد که شناخت زنان ایرانی از نگاه سفرنامهنویسان، نیازمند احتیاط و توجه به میزان دسترسی آنها به جامعة زنانه است.
خلاصه ماشینی:
"بیش از پانصد سفرنامة ترجمه شده دربارة ایران (سفرنامه ، نامه نگاری ، گزارش های سفارت خانه ها و نیز مقالات کوتـاهی کـه ترجمـة بخش هایی از یک سفرنامه اند) وجود دارد که نگارندگان مقاله آن ها را برای پژوهش دربارة خلقیات منفی ایرانیان مطالعه کرده اند و از میان آن ها، متونی که به موضوع زنان پرداخته انـد به صورت مجزا در این مقاله بررسی کرده اند.
ایـن در حالی است که در دورة پهلوی و آخرین دورة مطالعاتی ایـن پـژوهش ، حجـم گـزاره هـای استخراج شده از وضعیت زنان اعیان و درباری به شدت سقوط کرده و به ٦ درصـد رسـیده است و برعکس در این دوره ، ارتباط سفرنامه نویسان با جامعة ایرانی چنان تنگاتنگ می شود که آنان را قادر می سازد نمونه های موردی بیش تری (٥٢ درصـد) از خلقیـات منفـی زنـان ایرانی و نیز رفتارهای تبعیض آمیزی که در قبال آنان صورت می گرفته انعکاس دهند.
. در دوران یش از قاجار تقری همـة آن چـه دربارة زنان بیان می شد ناظر به ظلم به زنان بود و بعدها مواردی از خلقیات مرتبط با خود زنان نیز مشاهده شد؛ البته توجه به این نکته که چهار پنجم آن چه دربارة زنان بیان شـده و از دید سیاحان نکتة منفی است ، با توجه به این موضوع بـوده کـه مسـائل مهـم ذکرشـده دربارة زنان ، بیش تر به ساختار استبدادی حاکم در جامعة ایران بازمی گشته کـه فشـارهایی خارج از شرع را بر زنان تحمیل می کرده است و حتی آن چـه بـه نـام شـرع نیـز تحمیـل می شده بیش تر متأثر از جامعه بوده تا احکام الهی (← بحث های شهید مطهری در حقوق زن در اسلام و پاسخ هایی که به نقد بر این کتاب داده است )."