چکیده:
تواناترین جایگاه تحقق عدالت بهعنوان آرمان والای انسان بر روی زمین، سیاست و نظام سیاسی است. اهمیت این موضوع تا حدی است که تحقق عدالت در ابعاد گوناگون، در سایه سیاست عدل و توسط حکمرانان آن میسر میگردد. در میان متفکران مسلمان، علامه شهید صدر با نبوغ، موشکافی و اشراف بر بسیاری از نظریههای جدید، به ارتباط عمیق عدالت با سیاست بهویژه در بعد تحقق معتقد است و بررسی نظریه وی میتواند روشنگر راه برای تحقق عدالت در جامعه باشد. از این رو، پرسش اصلی پژوهش حاضر این است که شهید صدر چه رابطهای را میان عدالت و سیاست و نظام سیاسی ترسیم کرده است؟ در این بررسی، با روش منطق درونی برای کشف و تبیین رابطه مذکور در دیدگاه وی با اتکاء بر توحید و فطرت انسانی تلاش شده است. به اعتقاد صدر، مهمترین بعد جانشینی انسان در زمین، سیاست یا مسئولیت سرنوشت جمعی خویش است که در سایه آن، تحقق و استمرار عدالت معنا مییابد. عدالت توسط نظام سیاسی حقیقی و از طریق اصولی مانند قانون عادلانه، اجرا، نظارت، مشارکت عمومی، تکافل عمومی، ضمان اجتماعی و توازن اجتماعی تحقق مییابد.
خلاصه ماشینی:
"بر اساس نظریه خلافت عمومی مورد باور صدر (جمشیدی ، ١٣٧٨: ١٧٩-٢٢٣)، انسان به دلیل برخوردار بودن از عقل ، قدرت و آزادی ، مسئول است که بر سرنوشت خود و جامعه اش حاکم شود و در سایه چنین مسئولیتی ، نظام سیاسی را می سازد و عدالت را بر اساس عدل الهی و عدل فطری (عقلانی - عاطفی ) خویش در جامعه تحقق می بخشد و همه افراد نیز در دارا بودن این حق و مسئولیت ، «برابرند» (همان ،١٩٢و صدر، بی تا، الف ،١٤).
در اینجا صرفا برخی از مهم ترین راه های تحقق عدالت اجتماعی ، که به ویژه برعهده سیاست و نظام سیاسی جامعه است ، بیان می شود: ١- تحقق مسئولیت و جانشینی انسان از ناحیه خداوند: انساندر همه ابعاد به ویژه قدرت ، اداره جامعه و سرنوشت عمومی ازطریق سیاست یا استخلاف سیاسی و نیز در ثروت و امکانات عمومی (اقتصاد یا استخلاف اقتصادی ) براساس اصولی مانند «ان الله سبحانه و تعالی هو مصدر السطات جمیعا» (صدر، بی تا، الف : ٩) و «الانسان حر» (همان ) و «للسیاده لانسان آخر او لطبقه او لای مجموعه بشریه علیه » (همان ) و «کرامه و حقه فی الحریه و المساواه و المسامحه فی بناء المجتمع » (همان ) «والعباد عباد الله و المال مال الله » (همان ، ٢٦) و «ان الاستخلاف من الله تعالی استخلاف للجماعه ..."