چکیده:
قرآن بهعنوان منبع بیکران معارف الهی، سطوح و لایههای متنوع عرضی و طولی دارد. این گنجینة الهی به همراه روایات اهلبیت( مخاطبان را به بهرهگیری از همة این سطوح و لایههای معنایی سفارش میکند. پژوهش حاضر تلاشی است برای معرفی و چگونگی استخراج این لایهها در حوزة تخصصی دانش نشانهشناسی با معرفی نشانهشناسی لایهای در مطالعات قرآنی. یافتههای این پژوهش حاکی از آن است که ابعاد گوناگون معنایی نص قرآن کریم، در روابط درونمتنی و بینامتنی و بهواسطة تعدد لایهها و سطوح مختلف دلالی آن در دو محور عمودی و افقی حاصل میشود. نص قرآن کریم علاوه بر تعدد لایههای مختلف در درون خویش (محور عمودی) که بهواسطه ارتباط با نظام نشانگی درون آن حاصل میشود، در محور افقی نیز ابعاد گوناگون فلسفی، کلامی، علمی، سیاسی، روایی، عقلی و... دارد که هریک نمود عینی و متنی یک نظام رمزگانیاند. این ابعاد برای مفسر بهواسطة دانششناختی وی از رمزگانهای مختلف حاصل میشود. بنابراین نشانهشناسی لایهای روش مطلوبی است که این چارچوب را در اختیار مفسران قرار میدهد و بابی تازه برای فهم و کشف لایههای مختلف معنایی قرآن کریم میگشاید.
خلاصه ماشینی:
"2. تعدد سطوح دلالی (کشف لایههای بروننصی با کمک روابط برونمتنی) این پرسش همواره مطرح میشود که آیا فهم نص، صرفا فعالیتی درونی است که با رجوع به رمزگانهای موجود در متن و توجه به محورهای همنشینی و جانشینی و کشف روابط پیچیدة موجود میان آیات پایان یابد؟ یا نه، مفسر برای فهم نص باید در فضای بیرون از نص نیز سیر کند و ارتباط دیگر متون را با نص در نظر بگیرد؟ از نظر طرفداران نشانهشناسی لایهای، فهم نص تنها یک فعالیت درونی نیست، بلکه مفسر برای فهم نص باید به یکسری فعالیتهای بیرونی نیز بپردازد و در فضای بیرون از نص نیز سیر کند؛ بنابراین، نص علاوه بر طبقات مختلف دلالی، سطوح مختلف دلالی نیز دارد: دلالتهای فلسفی، علمی، فقهی، کلامی، روایی و...
برای راهیابی به این رمزگانهای مختلف و کشف امکانات رمزی آنها نیز، مفسر باید به دانششناختی مربوط، چه توانمندیهای روحی اعم از تقوا، اخلاص و چه توانمندیهای علمی اعم از آشنایی با دیگر متون مرتبط با نص مانند متون علمی، فلسفی، که بهعنوان ابزار تعامل میان رمزگان زبان و رمزگان متن تجلی میکند، مجهز باشد تا بتواند به دریافتهای صحیح و مناسب با متن راه یابد؛ بنابراین با کمک مباحث نشانهشناسی لایهای میتوان ضمن پاسخ دادن به کثرت دلالت نشانههای نص قرآن کریم در موقعیتهای متفاوت، ابزار بهفعلیت رسیدن استعدادهای نص را فراهم کرد و دلالتهای پنهان آن را آشکار ساخت."